Foça - tarihin ve doğanın buluşması

Eski Foça’dan Yeni Foça yönüne doğru giderken ardarda göreceğiniz Mersinaki koyları en güzel plajlardır. Daha çok orta direkten yerli turistlerin rağbet gösterdiği Foça, iki Foça arasında eski değirmenleri, denize dimdik inen yarları ve kıyısındaki kumsalları, tertemiz otelleri, küçük ve sevimli pansiyonları ve Küçükdeniz kenarına sıralanmış güzel balıkçı lokantaları ile adeta bir cennet parçasıdır. Yoğun turizmden uzak kalmayı başaran bu şirin belde, çoğunlukta sanatçıların ve sanatla uğraşanların uğrak yeridir.

Eski adı Phokaia olan Foça bir adalar beldesidir. Çevredeki irili ufaklı pek çok adaya günübirlik tekne turları yapılmaktadır. Bu adaların en meşhur olanı Orak Adasıdır. Adanın ilk bölümünde küçücük bir göl vardır. Göle paralel ilerlemeye devam edince karşınıza, eşine hiç bir yerde rastlanmayan, hayranlık uyandıran Siren Kayalıkları çıkar. Rüzgarın ve dalgaların aşındırarak dantel gibi işlediği bu kayalıklarda, neslinin tükenmesi tehlikesi bulunan Akdeniz fokları ("monachus monachus") barınmaktadırlar. Foçalılar, kentlerini Akdeniz fokları ile simgeleştiriyor olsalar da eski Foça’lıların simgesi, diriliğin ve erken uyanışın sembolü olan horoz olmuştur. Foça girişindeki büyük horoz heykeli bunun kanıtıdır.

Foça, aynı zamanda İonların Ege sahillerinde kurdukları 12 ion kenti arasında en önemli merkezlerden biridir. Tarihi ve arkeolojik öneminin yanı sıra, Homeros destanında adı geçen mitolojik bir yerleşim yeridir. Homeros’a göre, Siren Kayalıklarından geçen Odyseia, ıslığa benzeyen gizemli sesler çıkaran kayalıkların çağrısından çok etkilenmiştir. Tayfalarının bu karşı konulmaz davetten etkilenip duraklamamaları için de kulaklarına mum peteği tıkamıştır. Siren Kayalıkları bugün, nesilleri tükenmekte üzere olan Akdeniz Foklarının barınma yeri olması nedeniyle koruma bölgesi ilan edilmiştir. Siren kayalıkları, şeytan hamamı, taş ev (anıt mezar), beş kapılar (ceneviz) kalesi, osmanlı dönemine ait dış kale, fatih camii, kayalar camii, hafız süleyman camii ve osmanlı mezarlığı ile ege mimarisinin özelliklerini taşıyan sivil mimari yapıları, Foça’nın çevre değerlerini zenginleştiren unsurlardır.

Bugün çok yaman denizci oldukları bilinen Phokaialılar, 50 kürekli 500 yolcu alabilen gemilerle Mısır ve İonia kentleri arasında ticaret köprüsü kurmuşlardır. Bugünkü Lapseki ve Samsun’un kurucuları da yine Phokaialılar'dır. Ayrıca Akdeniz'de de koloniler kurmuşlardır: Güney İtalya’da Velia, Korsika’da Alalia, İspanya’da Ampuria, Mısır’da Naukratis ve Fransa’da Marsilya.

Karataş Öyküsü
Yöre'de anlatılan bir öyküye göre Foça’da bir Karataş bulunmaktadır. Rivayete göre, nerede olduğunu kimsenin bilmediği karataş insanı beldeye bağlayan bir sihire sahiptir. Karataşa basan herkes, mümkün değil bir daha Foça’dan kopamamaktadır. Çok zorlanıp bir yerlere gitse de mutlaka dönüp dolaşıp gene Foça’ya gelecektir.