Gönül tecelligah olduktan sonra
Söze ne gerek var desekte
Gönül hakkinda bir cift sözümüz var )

Gönül Uyandirma Yani gönül gözlerinin acilmasi Metitasyon ile ayni sey midir ?
Bir açıdan evet, " meditare " kelime anlamı olarak " ortayı bulmak " demektir. Geçmiş ve gelecek zamanın ortasında bulunan ân noktasını bulmak. Bir açıdan ise hayır, çünkü boşalmış zihni, bahar temizliğinden geçirilmiş bir eve benzetirsek, temizlik sonrası eve " misafir " ( ilâhi tecelliler ) beklenir, gelirse gelir gelmezse sabır edilir. Misafiri ağırlama kuralları vardır, muhabbet kuralları vardır, muhabbet kanıt, fedakârlık gerektirir. Yoksa evi temizle, derle topla, pencerenin başına geç ve " oluşu " izle değildir.

" Oluş " un sahibi olduğu ve bizimde bu oluşta " sorumlu " olduğumuz bilincidir. " Misafir " gelmeyen, davet edilmeyen eve mâzallah çeşitli kılıklara bürünmüş nefs girer ( alt kişiliklerimiz, ermiş, aydınlanmış rollerine pek rahatça girebilirler ). Biz bu rolleri, " misafir " sanıp bilmeden kendi kendimizi sever hâle gelebiliriz, bunun adı İslâm"da gizli şirk"tir. " Gönül uyandırma " nın tehlikelerinde bu konuyu daha derinliğine sunacağım. Bilmemiz gereken şey " Gönül uyandırma " nın biz müslümanlar, inananlar için amaç değil tefekkür, namaz, zikir, dua için bir ön hazırlık aracı,bizi gecmisimizden gelecegimizden kurtaran o ani yasatan en muhtesem uygulama namazdaki SECDE anidir

Dikkat edin, başınızı secdeye koyduğunuzda kısa bir süre için olsa bile bu zaman aşılır, sonsuzlukla temas edilir. İkinci sırada Kâmil Mürşid"in nazarı ve sohbeti gelir. Yaşayanlar bilirler böyle bir ortamda saatler, dakikalar gibi geçer. Kelime-i Tevhid, İsm-i Celâl ve diğer esma zikirleri de, gönülle yapıldıkları takdirde, bizleri yine anlık görüş bilincine getirirler. Kur"an kıraati de eğer gönülle yapılırsa bizi o nûrani âleme sokar. Gönülle yapılırsa diyorum çünkü otomatikleşmiş uygulamalarda tehlike, dil söylerken, aklın başka yönlere kayabileceğidir. İnsan zihni şaşırtıcı yeteneklere sahiptir.

Yoğun bir dönemden sonra tercüme yaparken uyuduğumu hatırlarım, uyuduğunu nasıl bildin derseniz, rüya görüyordum ! Son olarak hasta, yaşlı, yetim, muhtaçlara hizmet çok şaşırtıcı bir hızla bizi zaman tuzağından kurtarır ve içinde bulunduğumuz ânı olağanüstü yoğunlukta yaşatır. Ama dinsel uygulamaların dışında tüm insanlık oldum olası hep bu " ân hasretini " yaşamış ve yüklenmiş zihinleri boşaltmak istemiştir. En basit örneği gözlerin dalmasıdır, " nereye gittin " deriz, hiç buradaydım yanıtını alırız.

Yorgun bir çalışma gününün ardından köy meydanında yakılan bir ateş, etrafında yapılan sohbetler, söylenen şarkılar … Dağda odun toplarken kuşların cıvıltısı ve rüzgârın ağaçlardaki hışırtısı ile ferahlayan gönüller. Pazar yerinde bakırcının çekicinin ritmik vuruşları ile dalan gözler …

Deniz kenarında günbatımını seyr eylerken yaşanan coşku ve huzur. Tüm yönleri ile musîki, san"at, şiir hep aynı amacı gütmüş, bizlere şifresini çözemediğimiz, görünen dünyanın ardındaki ahengi, saflığı, duruluğu, güzelliği yaşatmıştır. Düşünceler dünyanın ard arda gelen ses, renk, şekil fırtınasından kurtulunca, gönüllerdeki zaten var olan huzur, sükûnet yüzeye çıkınca, insanlar bu kez dünyanın lâtif derinliklerine dalarak - tefekkür ederek - görünenin ardındaki sırrı çözmeye çalışmışlar.
Tefekkür derinliğine düşünme demektir Zaman ok istikametinde akar ama düşüncelerimiz ile zamanın bu kuralını bozarak her iki istikamette hayal kurabiliriz. Geçmişten gelen anılar ( ve geleceğe yönelik isteklerin oluşturduğu dalgacıklar ân bilinci gölünün dümdüz yüzeyini dalgalandırır, dipteki tortu (bilinçdışında depolanmış veriler) yukarı çıkar, su bulanır. Ân bilincinin böyle bulanıklaşmasıyla, duyu organlarımızda bir kusur olmamasına rağmen, görürüz ama göremeyiz, duyarız ama duyamayız. Diyelim bir " mucize " oldu, geçmişten ve gelecek hayallerinden gelen uyaranlar azaldı, kesildi ve o gölün yüzeyi sakinleşti, dümdüz oldu. İşte zihnimizin bu hâle gelmesi, tefekkürün başlangıcıdır. " Gönül uyandırma " ise suyun yüzeyini sakinleştirme, tortuların dibe çökmesine yol açan hazırlık safhası.

Peki bu duruma geldiğimizde düşünce var mı derseniz, evet var, yoksa tefekkür mümkün olmazdı. Ama bu tür düşünce artık gittikçe artan oranlarda bildiğimiz tarzda bir düşünce değil. Eğer yeterince bu âna yoğunlaşıp, geçmişten gelen parazitleri ve geleceğe yönelik istekleri azaltabilmişsek, dünyayı ve çevremizdeki eşyayı sanki ilk kez görüyormuş gibi yaşayabiliriz. Mesela hayatının ilk kırmızı elmasını gören bir bebek gibi … ( bildiğiniz gibi tanımlama, algıladığımız bir nesneyi daha önce gördüğümüz bir nesne ile karşılaştırmadır ) Bu tür düşünce, hadi gelin - gönül düşüncesi - diyelim, geleceğe yansıması olmadığı için ( çünkü istek yok ), kaygı taşımayan bir düşüncedir. Bu nokta özellikle müzmin kaygı duyguları taşıyan insanlar için önemli, çünkü bu insanlarda her nesne, her olay kaygı dolu çağrışımlara neden olur.

Demek ki düşüncelerimizin zaman içerisindeki akışını ( geçmiş ve geleceğe ) denetleyebilirsek, duygularımız daha berraklaşır, sanki " varoluşumuzun ince ayarı " gerçekleşmiş olur. Şimdi yeniden ayarlanmış duyularımız ile bu yeni tür düşünce tarzının, gönül düşüncesinin, içinde yaşadığımız karanlık dünyada, ışık tutabileceği yönlere bakalım. Gönül düşüncesinin aydınlatabileceği 2 temel yön olabilir, iç ve dış dünyalarımız. ( kendi iç âlemimiz ve çevremizdeki insanlar, nesneler, kavramlar vs… )

Önce derin tefekkür halinde dış dünya nasıl görülebilir, âriflerden duyduklarımıza ve okuduklarımıza dayanarak birkaç örnek verelim . Diyorlar ki :

Yukarıda sözünü ettiğimiz " göl " ün yani gönlün yüzeyi ayna gibi olunca, gönül hem görür hem de ayna gibi yansıtır.

" Ben tamamiyle göz olan bir aynayım. " ( Mevlana )


Karşımızda duran bir gülü hem görürüz, hemde o gül oluruz ! Ân bilincinde, gönül gözü açıldığında, eğer daha " gül " diyebileceğimiz bir tanımlama varsa, bu tanımlama artık ayrıntısal değil, tümcel olur. Gül tüm güllüğü ile evrende başka bir şey yokmuş gibi, sanki olabileceklerin tümü o gülmüş gibi yaşanır. Tüm evren o gül ve tabii bizde o " gül " oluruz ( ayna bilinç ).

Ne geçmişin anılarını ne de geleceğin beklenti ve kaygılarını o çiçeğe yansıttığımız için, gülün bizim önümüzde, tüm gizilgücü ile varolmasına izin vermiş oluruz. Ama " Aaa!... gül oldum " dediğimiz anda, yani rasyonel akıl devreye girdiği anda, bu görüş hemen bozulur. Bakın tefekkür yoluyla bir gül bizi nerelere götürdü. Bir başka örnek verelim, Bu kez yine Kur"an dan bir bölüm alacağız. Bilindiği gibi 89. Sûre indikten sonra Allah Resulü ( sav ) belirli bir süre hiçbir vahiy almadı. Ve bu suskunluk döneminin sonunda Duha Sûresi nazil oldu. İlk 3. âyeti alıyorum.

Aydınlık sabahı düşün ve durgun karanlık geceyi
Rabbin seni ne unuttu, ne de darıldı.
Öteki dünya senin için ( hayatının ) bu ilk bölümünden daha iyi olacak !
Ve zamanı geldiğinde Rabbin sana ( kalbinden geçeni ) bağışlayacak ve seni hoşnut
kılacak.
O seni yetim bulup bir sığınak vermedi mi ?
( M.Esed 93 / 1-2-3 )

Şimdi derin tefekkür halinde, önce karanlık geceyi tasavvur edelim ve yukarıda verdiğim o gül örneğinde olduğu gibi, o karanlık gece olalım. İçimizde gecenin tüm sesleri, tüm ürkütücülüğü, tüm gizemi, tüm bilinmezliği, tüm doğurganlığı gerçekleşsin. Bir süre belki 10 - 15 dakika gecenin derinliğini tekrar tekrar yaşayalım. Sadece gece ve içindeki sesler, yankılar … ve duygular …

Ve yavaş yavaş o karanlık gece aydınlansın, karşıki dağların arasından güneş doğsun.

Ve şimdi tüm parıltısı, doğurganlığı, coşkusu, sesleri, kokuları ile sabah olalım. Tüm varlığımızda sabahtan başka hiçbir şey kalmasın ( ayna bilinç ). Ve o sabahın duyguları içimizde uyansın. Kuşku, kaygı, bilinmezlik, hepsi gitti, ümit, coşku, sevgi doğdu.

Şimdi tekrardan bir gece, bir de sabah olalım. Ta ki mesajı anlayıncaya kadar, ama yine rasyonel akılla değil, hâl ile, gecenin geceliğini, sabahın sabahlığını yaşayarak. Depresyonun en derin ümitsizliği içinde yaşayan insana, bundan büyük mesaj ve yardım olabilir mi? Şimdi bir adım daha gidelim ve yine âriflerden duyduğumuz " her ân yeniden yaratılış " kavramına bakalım. " O her an yeni bir yaratmadadır. " ( kulle yevmin huve fi ş"en, Kur"an 55 / 29 ) Eğer gülün güllüğünü bu şekilde görebildiysek, Rabbimiz bir adım daha atmamıza izin verdiyse belki de o gülün her ân yeniden daha güzel yaratıldığını fark edebiliriz. Siz ancak Allah (cc) dilerse dileyebilirsiniz. ( Kur"an, İnsan Sûresi 30.ayet ). Âriflerin, hayret görüşü, hayret bilinci, tüm olabilecek güzellik sınırlarının aşıldığı bilinç üstü bilinç… Her ân havai fişek patlamaları ile dolu rengârenk, pırıl pırıl bir âlem. Bu örnekleri tefekkürün derinliğini anlatabilmek için verdim. Tefekkürle karşılaştırıldığında " gönül uyandırma" sanki sonsuz bir bestenin taksim bölümü gibi geliyor.

tasavvuf büyükleri insan hayalinin Allah u Teâlâ hakkında verebileceği en son noktanın, hayret noktası olduğunu bildiriyorlar. İbn-i Ata ( ks ) :

" Tefekkür gönlün nûrudur ve sürûrun kaynağıdır.
Tefekkürsüz kalan gönül kararmaya mahkumdur
ve cehaletle beraber yoğun bir gurura kapılır "

diyor. Son olarak zikir ve tefekkür arasındaki ilintiyi çok anlamlı anlatan Ankaravî Hazretlerinden bir şiir :

Bu kadarını söyledim, ötesini sen düşün
Fikrin donmuşsa, düşünemiyorsan, yürü zikret.
Zikir fikri titretir, harekete geçirir.
Zikri bu donmuş fikre güneş yap.

Öncelikle tanımladığımız bu " özbenlik " kavramına tasavvufta nasıl yaklaşıldığını örnekler vererek açıklamak istiyorum. Sufiler " özbenliğe ", gönül, can, ruh, göklerdeki ikizimiz gibi tanımlamalarla yaklaşıyorlar. Terminolojide birlik olmaması aynı tanımı yapan insanların değişik sözcükler kullanmasına neden oluyor, mesela Hz. Mevlâna aşağıdaki satırlarda " can, gönül, ben " deyimlerini birlikte kullanıyor.

Mesneviden ve Rubailerden bazı örneklerle konuya giriyorum.

" Ayran içinde yağ nasıl gizliyse, doğruluk cevheri de, yalan da gizlidir.
O yalanın, şu fâni tendir... doğrun da Tanrıya mensup olan can!
Yıllardır şu ten ayranı meydandadır da can yağı, onda fâni ve değersiz bir hale gelmiştir.
Nihayet Tanrı, bir elçikulunu, ayranı yayığa koyup döven birisini, gönderir de
Bende bir Ben gizli olduğunu bileyim diye sıfatla, hünerle o yayığı döver. "
Mesnevi IV S 243 ( MEB Yayınları )

Bu aşamada akla şöyle bir soru gelebilir, zaman mekân dışında veya sınırında ki bir mekânda " bireysellik " olabilir mi ? Yani Yunus" un içersinde ki o " Ben " bireysel bir -ben- midir ? Bu sorunun yanıtı hem evet ve hem de hayır olabilir.

" Ezeli sırları ne sen bilirsin, ne ben. Bu muammanın tavrını ne sen okuyabilirsin, ne ben. Perdenin berisinde sen-ben dedikodusu sürüp gidiyor ama, perde kaldırılınca ortada ne sen kalır, ne de ben "
( Hayyam, Rubailer, rubai 17 )

" Gizli âlemin ( gaybın ) şekilsiz ve sınırsız görüntüsü, Musa" nın gönül aynasında parlamış, koynuna sokup çıkardığı elde görünmüştür. O görüntü göklere, arşa, ferşe, denizlere, ta en yüce gökten, denizin dibindeki balığa kadar hiçbir şeye sığmaz. Çünkü bütün bunların sınırı sayısı vardır. Halbuki gönül aynasının sınırı yoktur. Burada akıl, ya susar, yahut şaşırıp kalır. Nedeni de şu : ( Gönül mü Tanrı"dır, Tanrı mı gönül? ) Hem sayılı, hem sayısız olan gönülden başka her nakşın aksi gelip geçer, sonsuz değildir. Fakat ezelden ebede kadar zuhur ede gelen her yeni nakış, gönle akseder, orada perdesiz, apaçık surette tecelli eder. Gönüllerini cilâlamış olanlar renkden, kokudan kurtulmuşlardır. Her nefeste zahmetsizce bir güzellik görürler. Düşünceyi bırakmışlar, âşinalık denizini bulmuşlar, ilâhi bilgide yok olmuşlardır. "
Mesnevi 1 Sayfa 279 ( MEB )

" Gerçekten de, gönülden gönüle pencere vardır. İki insan birbirine gönülden bağlanınca, artık onlar, birbirinden ayrı değillerdir. Bedenleri birbirinden uzak düşse de gönülleri beraberdir. İki kandilin kapları birbirinden ayrıdır. Bitişik değildirler. Fakat nûrları birbirine karışmıştır, birleşmiştir. "( 6 )

" Etrafa solgun ışık saçan bu kandiller ile, içindeki yağı yakan fitil başkadır. Yani ayrı ayrı maddeden yapılmıştır. Fakat ışığı, verdiği aydınlık birdir. Başka aydınlık değildir; ötelerden gelen ışıktır. Yani Allah" ın ışığıdır, Allah" ın nûrudur! Eğer içlerinde yağ yanan kandillere bakacak olursan, gerçeği anlayamazsın, şaşırır kalırsın. Çünkü onların, aynı ışığı etrafa yaydıkları halde sayıları bir değildir, ikilik vardır. Fakat ayrı ayrı yanan kandillerden gelen aynı ışığa, aynı nûra bakarsan, ikiliktende, sonu olmayan sayıdan da kurtulursun. " " ( 7 )

" Varlığını yok etmiş, benliğinden kurtulmuş kişi ne budur, nede odur! Belki; senin niceliğini, senin ne olduğunu sana gösteren bir aynadır! Bahis buraya dayanınca, söz dudakta düğümlendi, yani dudak yumuldu ve konuşmaz oldu ve kalem kırıldı. " " ( 8 )

" İnsanlar bir tek adam gibidirler. Adamın başı ağrısa, bütün vücûdu rahatsız olur. Gözü ağrısa, bütün vücûdu şikâyet eder, rahatsız olur. "
Câmi"us-Sağir, c.II , hadis

Buraya kadar aktarılanlara bakarsak, ilk aşamada sanki bir çelişki yaşıyoruz, bir yandan ne sen ne de ben var, gönül hem sayılı hem de sayısız. Ama yine de bir yağmur damlasının deryaya karışıp bireyselliğini yitirip deryanın bir parçası olması olayı da burada pek geçerli değil. İnsanın bu yüce sırrına doğru bir adım daha atarsak bizi oluşturan maddesel yapımızın bu alanda artık bildiğimiz moleküler - atomik yapıdan, " nûrsal " bir yapıya dönüştüğünü görüyoruz.

Ama bu gerçeğin en ilginç yanı, meydana çıkış yerinin belkide yaşadığımız boyutların dışında olmasına ve " maddesel " yanının da bildiğimiz madde yapısının hiçbir şekilde benzeri olmamasına rağmen, bu nûr " enerjisinin " duyusal olarak duyu organlarımız tarafından algılanabilir olması! Yüce Allah ( cc ) Hz. Musa" ya bak eline diyor ve o el " nûr " a dönüşüyor. ( Kur"an, A"raf 108, Kasas 32 ).

Yeni doğmuş bir bebeğin çekiciliği acaba nereden gelir ?... Bu anlatılanlara bakarsak insanoğlu, renk, şekil gibi kavramların ötesinde, çok gizemli, " duyular üstü bir dünyaya " da sahip gibi görünüyor.

İnsanlıkta bir yandan böyle bir özel algılama " anteni " var ama daha da ötesi, bu nûr insanda meydana çıktığında, Kalahari çölündeki bir zenci ile, Grönland" da yaşayan eskimo arasında renk, dil, ırk gibi tüm ayrılıkların ötesinde akılalmaz bir birlik yaşanıyor. Demek ki asıllarımız ayrı değil, hepimiz " bir cevher " den oluşmuşuz! Bu açıdan bakabildiğimizde ırkçılık ne denli anlamsız geliyor, takdiri sizlere bırakıyorum. Yukarıdaki metinlerden önemli bir ipucu daha alıyoruz, " bedenler ayrı fakat gönüller bir " ama bu gönül birliğine bizleri götüren muhteşem güç ise o ayırım yapmayan " evrensel aşk ".

Bu özel hâlde yaşanan bireyselliğe, mutlak, statik, değişmez bir bireysellik değil, " aşk " yaşandıkça, buzun güneşte erimesi gibi, gittikçe aşk ateşinde eriyen bir bireysellik.

Ve bu aşamaya gelindiğinde,
" söz dudakta düğümlenir, dudak yumulur,
kalem kırılır ..."

Bizim burada bilmemiz gereken, bu hâlde, tüm insanlığa ve özellikle dikkatimizi odaklaştırdığımız insanlara olağanüstü bir " sevgi penceresi " nin açılması.

Öncelikle burada " hâl " in tanımını yapmak istiyorum, değerli hocam Şefik Can, Mevlâna adlı kitabının sonunda ki tasavvuf terimleri sözcüğünde şöyle bir tanımlama veriyor.

Hâl :

" İçinde bulunulan zaman demek olan hâli Sûfiler başka türlü anlatırlar.
Onlara göre insanın iradesi ve çabası olmaksızın sırf Allah" ın bir lütfu
olmak üzere kalbe gelen mânâlar, feyz, bereket, marifet,
his, heyecan,
neşe, zevk, keder değişik hâllerdir.
Gönlü zengin, ruhu temiz, ahlakı düzgün, manevî yaşayışı güzel kişilere,
Hakk" ın rızasını ve sevgisini kazanan iyi kullara hâl sahibi derler.
Hâl sahibi velî ve ermiş anlamına gelir. Hâl sahibi olmak
hiç çalışmadan, uğraşmadan ilâhî bir ihsan olarak kula verildiği
gibi kulun kulluk yaparak dînî ve insanî vazifelerini gereği gibi
yerine getirerek de bu lütfa erebilmesi mümkün olur.
Kulun çalışarak, ibadet ederek elde ettiği bu hâle makam derler.
Hâl sahibi halinde devamlı olmaz. Halbuki makam sahibi
makamında kaim ve değişmez bir durumdadır.
Hâl sahibi bazen durgun, bazen neşeli, bazen kederlidir.
Böylece mânâ yolcusunun eriştiği zevk ve neşe kendisine mal olmaz, geçicidir.
Hâl ehli çoktur. Makam ehli pek azdır.
Tasavvufa ait kitaplarda hâl için şu izahlar vardır :
"Bütün fikri bir hedef üzerine temerküz ettirmek için sâlikin sarf ettiği rûhî gayret.
Onu rüyalar görmeye, meleklerin, peygamberlerin, velîlerin seslerini duymaya,
onlardan irşâd almaya sevk eder. Bu bir zevk ve kendinden geçiş hâlidir.
Sâlik bundan sonra terakkî eder, tedrîcen daha yüksek makama ulaşır. " ( 11 )

Burada Sufizm açısından çok önemli birkaç noktaya değinmek istiyorum.

Uzak doğu dinlerin bazılarına gözlemlediğimiz, somut bir Tanrı kavramı olmaması olgusunun aksine, Sufizm" de çok yoğun bir insan-Allah ( cc ) ilişkisi vardır. Bu ilişki Kur"an anahtarı ile çok iyi tanımlanmış ve belirli bazı " kurallar " çerçevesinde şekillenmiştir. İnsan Rabb"inden değişik şeyler ister, evet bütün istekler Allah"a ( cc ) ulaşır ama istekleri yerine getirmek tamamen Hakk" ın tekeli altındadır. Sıkça verilen bir örnek yağmur duasıdır, kuraklık olur, yağmur duasının vakti gelir ve yağmur duası yapılır. Ama buradaki bir inceliğe dikkatinizi çekerim, yağmur duasının vakti geldiği için yağmur duası yapılır, Allah" ın ( cc ) rahmeti verip vermiyeceği ise tamamen ilâhi iradeye bağlıdır. Dolayısıyla duadan sonra yağmur gelmezse gerçek inanan düş kırıklığına uğramaz.

" Hâller " bizim inancımıza göre ilâhi iradeye tabidir. Gelirse gelir, gelmezse gelmez. Gelse de eyvallah, gelmese de eyvallah zihniyeti ile uygulamaya başlamak çok önemlidir. Bu konunun bu denli üstünde durmamın nedeni, bu ince noktaları bilmeden zikir, " gönül uyandırma ", tefekkür uygulayan insanlarda bir süre sonra, " ben yaptım " duyguları, yani bencillik - enaniyet oluşmasıdır. Bu durumda kurtulmaya çalıştığımız nefsimiz, egomuz daha da şişebilir, gizli gurur ve hatta bir tür kendine tapma ( gizli şirk ) oluşabilir. Bir basamak yükseleceğiz derken, on basamak geri gidebiliriz.

İkinci önemli nokta hâli yaşama ile ilgilidir.

Diyelim ki Rahman bize lûtf etti ve aşağıda değineceğimiz hâllerden birini veya birkaçını yaşadık. Bu başlangıçta hâli " tadımlamak " olabilir, yani daha fazla çaba sarf edelim diye ağzımıza bir parmak bal çalınmış olabilir. Bu sürecin bir ileri aşaması, hâli birkaç kez tekrardan yaşamak ve belkide bu hâle " aşina " olmak, yani bu hâli sık sık yaşar olmak ama yine yitirme durumudur. Hâli sürekli yaşar olmak ise, az insana nasib olan " makam " sahibi olmaktır. Amaç ise makam sahibi olduktan sonra bir ileri makama geçmektir.

Çünkü İslâm ve Sufizm, sonu olmayan bir gelişme yoludur.

Bizim inancımıza göre bir " makama " sahip olmak için bir " rehber " gereklidir, yalnızca bir rehberin yanında sistematik nefs terbiyesi yolundan geçen kişilerde " hâl " bağımlılığı aşılabilir. Bu nedenlerle mesela Budistlerin yaşadığı bir hâl olan " aydınlanma ", Sufizm" de hoş ama geçici bir hâl olarak telâkki edildiği için, Sufi bu hâle de takılmaz.



Bakın bu inceliği çok iyi kavramış Hz.Mevlâna bu konuda ne diyor.

Sevgili âşıklarından birisini huzuruna çağırdı, âşık aşk mektubunu çıkarıp sevgilisinin huzurunda okumaya başladı.
Mektupta beyitler, öğüşler, ihtiyaç ve âciz, yoksulluk... birçok lâflar vardı.
Mâşuk dedi ki : " Eğer bu okuma, benim içinse vuslat zamanı ömür zayi etmektir bu!
Ben yanındayım, sen mektup okuyorsun. Bu, âşıklık alâmeti değil ki! "
Âşık dedi ki : " Doğru, sen buradasın ama ben, istediğim zevki, istediğim gibi bulamıyorum ki,
Geçen yıl senden aldığım zevki, şimdi vuslatına erişmiş olduğum halde alamıyorum.
Ben bu kaynaktan arı, duru su içtim, o suyla gözümü de yeniledim, gönlümü de.
Şimdi kaynağı görüyorum ama su yok. Yoksa su yolumu birisi mi kesti. " dedi.
Mâşuk dedi ki : Şu halde ben, senin sevgilin değilim. Ben Bulgar Türküyüm, sen Katu Türkü istiyorsun.
Sen bana değil, bir hâle âşıksın. Fakat yiğidim, hâl elde kalmaz ki.
Senin tamamiyle istediğin ben değilim. Âlemde istediğin şeyin bir kısımcağızı bende var.
Sevgilin değilim, sevgilinin eviyim. Halbuki aşk, peşindir, eldedir; sandıkta değil!
Sevgili, tek olan sevgiliye derler. Gelişin de ondandır, sonuncu gidişin de ona!
Onu buldun mu başkasını beklemezsin gayri. Ortada görünüp duran da odur, gizli olan da o!
O, hâllere sahip bir hâkimdir, mahkûm değil. Aylar, yıllar, o ay yüzlünün kuludur, kölesidir.
Dilerse söyler, hâle ferman eder... dilerse hükmeder, cisimleri can hâline getirir.
Bekleyip duran, oturup hâl arayan, hal bekleyen kişi, işin sonuna varmış değildir.
Sona varan kişinin eli, hal kimyasıdır, elini oynattımı bakır sarhoş bir hâle gelir, altın olur.
Dilerse söyler, hâle ferman eder... dilerse hükmeder, diken ve neşter, nergis ve ağustos gülü kesilir.
Hâle mahkum olansa hâl gelince derecesi artan, hâlsiz kalınca rütbesi eksilen bir adamdır.
Hulâsa, sufi " İbn-al vakit-zamanın oğlu " dur, fakat vakitten de kurtulmuştur, hâlden de.
Hâller, onun azmine onun reyine mahkûmdur. Hâller, onun Mesih" in nefesine benzeyen nefesleriyle diridir.
Sense hâle âşıksın, bana değil. Sen, bir hâle sahip olma ümidiyle benim etrafımda dönüp dolaşıyorsun.
Bir an eksilen, bir an artıp kemal bulan hâl, Halil" in mâbudu olamaz, batar gider.
Batıp giden, gâh böyle, gâh şöyle olan güzel değildir, ben batıp gidenleri sevmem.
Bazen hoş, bazen nahoş olan, bir zaman su, bir zaman ateş kesilen,
Ayın burcudur ama ay değil... put gibi güzeldir ama güzelliğinden haberi bile yok!
Sâf Sufi, " İbn-al vakit " tir ama vaktin babasıymış gibi vakti adamakıllı avucunun içine almıştır.
Bu çeşit Sufi, tamamiyle ululuk sahibi Tanrı" nın nûruna gark olmuştur. Kimsenin oğlu değildir o... vakitlerden de kurtulmuştur, hâllerden de!
Doğurmayan nûra batmıştır. Doğmayan, doğurmayan zatsa ancak Tanrı dır.
Diriysen yürü, böyle bir aşk ara... yoksa birbirine aykırı vakitlere kulsun.
Çirkin, güzel nakışlara bakma da kendi aşkına, kendi dileğine bak!
Hor musun, zayıf mı? Buna bakma da ey kadri yüce kişi, himmetine, gayretine bak!
Ne hâlde olursan ol, boş durma, ey dudakları kurumuş susuz, daima su araştır!
O susuz, o kupkuru dudağın yok mu, o dudak sudan haber vermede... nihayet kaynağa ulaşacağını bildirmede.
Dudak kuruluğu suyu haber verir... Bu eziyet, bu susuzluk, muhakkak suya ulaşacağına delâlet eder, der ;
Bu aramak yok mu, kutlu bir iştir. Hak yolundaki bu istek, mâniler giderir.
Bu istek dileklerinin anahtarıdır. Bu istek, senin ordundur, bayraklarının yardımcısıdır.

Yüce Mevlâna" nın burada hâl konusunda yazdıkları hâlin geçici bir olgu olduğunu ve ne olursa olsun hiçbir hâle takılınmaması gerektiği gerçeğini Allah" ın veli kullarına has o erişilmez uslubuyla bizlere aktarıyor. Son peygamberin yolunda yürüyen ve tüm insanlığın manevi geleneklerinin hem mirasçısı hemde tamamlayıcısı olan Sufi yoluna yakışan da zaten insanın manevi gelişimini kısıtlayacak tüm engelleri bertaraf etmek olurdu. Anlaşıldığı gibi bizim maneviyat geleneğimizde " aydınlanmak, ermek " vs... gibi hâller sonsuzluğun nûr deryasında nûr olmuş yüce ruhlar için çok basit nihai amaçlar olarak telâkki edilir.

Son senelerde ülkemizde oluşan " maneviyat piyasasına " şöyle bir baktığımızda, bu tip " hâl tüccarlarını " pek sık görmeye başladık. Şunu şunu yaparsan işinde daha başarılı olursun, insan ilişkilerin düzelir, zihnin rahatlar, belki de uçmaya başlarsın... Ve bütün bunların karşılığında bize şu kadar para ödeyeceksin, öde ki bizde seni " kozmik lunapark " a alalım ve seni yıldızlar gemisine bindirelim... Burada aklıma Buda ile ilgili güzel bir hikâye geldi.

Buda bir gün bir ırmak kenarında yürüyormuş, karşısına saçı sakalı birbirine karışmış bir meczup çıkmış. Adam Buda" yı tanımış ve hemen ayaklarına kapanmış, övgü dolu sözler söylemiş. Buda ne yapıyorsun diye sorduğunda, meczup " sizin yolunuzdan yürüyorum " efendim demiş ve 20 senedir günlerini meditasyonla geçirdiğini anlatmış. " Peki oğlum nereye vardın ? " sorusunu sorunca Buda, adam hemen ırmağın suyunun üstünden ayakları ıslanmadan yürümeye başlamış ve karşı kıyıya çıkmış. Ellerini açmış ve yüzünde mağrur bir ifadeyle, " işte efendim " demiş.

Bir an sessizlikten sonra Buda adamın gözlerinin içersine derin derin bakmış ve " Oğlum sen 20 senede yalnızca bunu mu öğrendin " demiş...

Yukarıda "hâl" konusunda sizlere aktardıklarım ilk başta basit gibi görünen " gönül uyandırma " olgusunun ardında hangi akılalmaz potansiyellerin olabileceğine işaret etmek içindi. Ama biz yine dünyaya ve konumuza dönelim, geçici de olsalar, " gönül uyandırma " esnasında içimizde oluşabilecek hâllere konsantre olalım.


Bulanık bir su birikintisi iken zikir, " gönül uyandırma ", tefekkür yoluyla, tortuları çöküp, pırıl pırıl saydam bir hâle dönüşen, arınmış zihinde neler zuhur edebilir?

Ayırım yapmayan,hatta yakın ,uzak çevremize ,tüm evrene yayılan bir sevgi dalgası oluşabilir. Besmele"deki Rahman isminin tecellisi ve getirdiği rahmaniyet duygusu gönlümüzü kaplayabilir.


Tek tek tüm varlıklara yönelik bir merhamet duygusu, Dizimizin üstünde yürüyen karıncadan, uzakta havlayan köpeğe, çocuğunu çağıran bir anneye, velhasıl duyu organlarımız ile bizlere ulaşan dünyanın tüm yansımalarına yönelik derin bir şefkat, muhabbet duygusu, Rahim isminin tecellisi olabilir.


Hiç neden yokken içimizde oluşan, coşku, ümit, ferahlık, hafiflik. Tasavvuf-i neşe denen bu hâlde sanki bizi sarıp sarmalayan o görünmez zar yarılmış ve içimizdeki o " çocuk " doğmuş gibidir. Korku, evham, karamsarlık, endişe balonları birer sabun köpüğü gibi patlamıştır. Bu hâl çocukluğumuzda yaşadığımız o kaygısız coşku durumlarına çok benzer ve her yaşta yaşanabilir. 70 yaşında bir ihtiyar kendisini 8 yaşındaki gibi coşku dolu hissedebilir.


Sözcüklere sığmayan bir sükûnet ve huzur durumu. Bu hâlde gönül sanki bir ayna gibi dümdüz olur ve akıp giden dünya sadece bu aynadan yansır. Ayırım yapmadan, aynanın çevresinden etkilenmediği gibi gönülde, her durumda sakin kılar.
Hz.Mevlâna"mızın güzel deyimiyle, köpekler havlar ama mehtap etkilenmez … dolunay tüm ihtişamı ile nûrunu saçmaya devam eder …

Kur"an" a göz attığımızda Allah ( cc ) " ın ayetlerde sevgi konusuna çok özel bir uslupla yaklaştığını görüyoruz. ( 13-1 ) Kur"an"da sanki evlâtlarını çok seven fakat onlara bu sevgiyi, yine onların iyiliği için, pek açığa vurmayan bir ilâhi ûslup var. Kur"an" ın ilk âyeti besmelede Allah" ın ( cc ) kendini tanımlaması " Rahman " ve " Rahim " nitelikleri ile başlıyor. Bilindiği gibi Rahman, duygusal bir durumu dile getirir, merhamet eden, acıyan, sabırlı olan, iyilik eden ve ödüllendiren anlamlarına gelir. İlâhi rahmetin ilk belirtisi Yaratanın yaratma sürecini başlatması yani evrene varlık bahşetmesidir. Rahman" ın rahmeti, evrensel sevgisi, karşılık gözetmeden, ayırım yapmadan, canlı ve cansızlara, tüm evrene nüfûz eder. Rahim ise rahmet" in özel bir hâlidir ve bireyin göstermiş olduğu işleve göre onda tecelli bulan yani meydana çıkan rahmet halidir. ( gereklilik rahmeti-rahmet ul vucub ). ( 13 )

Şimdi Kuran" daki sevgi ile ilgili diğer ayetlere yönelelim.

Yukarıda belirttiğim gibi Yaratan insanlara olan sevgisini Kur"an dilinde dolaylı olarak dile getirir ve sanki bu sevgisini pek " ucuzlatmadan " bizlere sunar. Ama Kur"an" da öyle mesajlar gizlidir ki eğer dikkatli bakılırsa ve söylenenler derinliğine düşünülürse, hayrete düşmemek mümkün değildir. Evveli ve sonu olmayan, tüm evreni ve bizleri yaratan, yoktan var eden yüce Allah ( cc ) buyuruyor :

O, merhamet etmeyi kendi zatına farz kıldı.
( Kuran En"Âm 12 )

Evet Yaratan burada kendinden sözediyor ve akıllara durgunluk veren bir ifşaatta bulunuyor! Hiçbir zorunluluk kaydı altında bulunmayan yüce Allah ( cc ), karşılık beklemeden tüm evrene sevgisini yayıyor ve hatta insani bir kategori olan zorunluluk kaydı altına, kendi isteğiyle giriyor! Burada ki " merhamet " sözcüğü ise, anlaşıldığı gibi rahmet" ten geliyor ve yukarıda tanımladığımız gibi geniş anlamda " evrensel sevgiyi, aşkı " dile getiriyor.

Şimdi bir başka âyete, Meryem Suresinin 96. âyetine bakalım.

" İnanan ve iyi davranışlarda bulunanlara gelince, onlar için çok merhametli olan Allah ( gönüllerde ) bir sevgi yaratacaktır. "

Dikkat edilirse bu yaratılan sevgi çok önemli bazı ön koşullara bağlı görünüyor. Bu yeni kategorideki sevgiyi yaşamak için inanmak ama inanmanında ötesinde benlik ekolojisini bozacak yasaklardan sakınmak " ve iyi davranışlar-âmilus sâlihâti " de bulunmak gerekiyor. (Bak bu konuda Kuran Maide 54-42 , Bakara 195 , Âlî İmran 76-134-146-148-159 , Maide 13-93 , Tevbe 4-7-108 , Bakara 222, Hucurat 7-9 , Mumtehine 8 , İnsan 8). Bu iyi davranışlar, aktif bir şekilde dünya ve diğer insanlar için yararlı girişimlerde bulunmak demek oluyor.

Biraz daha açıklarsak, Allah Kur"an" da, altruist (diğergâm) bir yaşam tarzını ve infak" ı, yani gönülden, kendisi için önemli olan şeylerden fedâkârca vermeyi ve isar" ı, yani başkalarını kendinden fazla düşünmeyi, sürekli teşvik ediyor.

" Sevdiğiniz şeylerden ( Allah yolunda ) harcamadıkça iyiye ermezseniz. Her ne harcarsanız, Allah onu hakkıyla bilir. "
Âl-i İmrân 92.

Demek ki sevgi diye tanımladığımız, güncel hayatımızda ki sıradan sevgilerin ötesinde bir başka tür sevgi daha var. Sıradan sevgiler ise ( arabamı seviyorum, Kilyos" ta güneşin batışını seviyorum… ) aslında gerçek sevgi frekansına girmek için sadece birer vesile, gibi görünüyor.

" Süleyman : Gerçekten ben mal sevgisini, Rabbimi anmak için istedim, dedi."
Sâd 32.

Ve rahmeti sonsuz Yaratan, gerektiğinde, en zor şartlarda sevgi musluklarını açıyor… " ( Ey Musa ! Sevilmen ) ve benim gözetimimde yetiştirilmen için sana kendimden sevgi verdim. "
Tâ Hâ 39

Peki burada akla şöyle bir soru gelebilir, bu denli seven yüce Allah ( cc ) insanların çektikleri acılar konusunda ne diyor…

" Sana gelen iyilik Allahtandır. Başına gelen kötülük ise nefsindendir. "
Nisâ 79

Sevginin evrenselliği konusunda bir başka âyet ise,

" İşte siz öyle kimselersiniz ki, onlar sizi sevmedikleri halde siz onları seversiniz. Siz bütün kitaplara inanırsınız…"
Âl-i İmrân 119

İnsanın kalbine sevgi tohumlarının atılması konusunda yüce Allah, Rûm Sûresinin 21. âyetinde şöyle buyuruyor.

" Kaynaşmanız için size kendinizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet oluşturması da O" nun kanıtlarındandır. "

Ve Kuran" dan vereceğimiz son örnek O" nun bağışlayıcı yanını, sevgisinin yanında sunar.

" O, çok bağışlayan ve çok sevendir. "
Târık 14

Esma ul husna " denilen, Yaratanın özelliklerini tanımlayan 99 " güzel isminden " 33 taneside Allahın rahmet yani evrensel sevgi yanının özelliklerini dile getirir. Burada bizim konumuzla ilgili birkaç hadisi de anıyorum.

" Merhametli olanlar… bunlara, Rahman olan Allah merhamet eyler… Yerde olanlara merhamet ediniz ki, göktekiler de size merhamet ederler."
( Sadreddin Konevi Hz. lerinin Hadis-i Erbain den alınma )

Allah evreni yaratma kararı verdiğinde, kendisi ile beraber inen kitabına şu hükmünüde yazdı :

" Rahmetim, öfkemin üstündedir. "
( Hadis, Buhari / Muslim )

" Nerede onlar, rahmetim nedeniyle birbirlerini sevenler.
Bugün onlara gölgem içinde gölge bağışlayacağım ve bugün benim gölgemden başka hiçbir gölge yoktur. "
Hadis-i Kutsi ( 23 )

Birbirinizi sevmedikçe iman etmiş olmazsınız.
(Hadis)

Evet " aşk " konusunda tüm anlattıklarımızın can damarına geldik, eğer insanlık tarihi boyunca aşkın gerçek anlamını anlayan birileri varsa, hiç tereddüt etmeden bunlar Sufiler" dir diyebiliriz. Hiçbir manevi ekol uzaktan yakından evrenin ve insanın bu yüce sırrına bu denli yaklaşamamıştır. Çünkü yukarıda temas ettiğimiz gibi Sufizm" de hâl aşılmış, yokluk denizinin ötesine geçilmiş, ileride göreceğimiz gibi " bekâ " yaşanmıştır. Sufizme kısa bir tanımlama getirirsek, yukarıda da belirttiğimiz gibi,

" sonsuz aşk destanı - endless love story "

diyebiliriz. Sufizm veya tasavvuf bir manevi ekoldür ve maneviyatın son ve gerçek sahibi ise evreni ve insanı yaratan o sonsuz yaratıcı güç, yani Allah" tır. Yaratan ilham ve vahiy yoluyla yarattığı evrenle bağlantı kurar, ilham yolu tüm yaratıklar için geçerlidir. ( Bak Kur"an Nahl 68-69 )

Ama insanın bir ayrıcalığı vardır, bu ayrıcalık ise insanlar arasında seçilmiş çok yüce ruhlara, vahiy yolunun ( revelation ) açılmış olmasıdır.Vahye dayanmayan bir manevi ekol ise ana kaynağından kopmuş bir bilgi kaynağıdır, bazı doğrulara işaret edebilir ama bu verilerin kaynağı Allah ( cc ) olmadığı için hata payı çok büyüktür. Sufizmin dayanağı ise son peygamber ve O" nun vasıtasıyla tüm insanlığa inen Yaratanın sözüdür.

İşte bu yüce kaynaktan aldığı ilhamla, insanlık, o kaynağın mesajını hep daha mükemmel kavrayarak, zaman içersinde maneviyat alanında " sessiz bir devrim " gerçekleştirmiştir. " İlâhi aşk " kavramı ise bu devrimin doruk noktasıdır.

Akıldan ziyade gönülle bu kavramı " anlayan " lar için dünyevi bir kategori olan ölüm bitmiş, bedenleri bu dünyada olsada, o yüce ruhlar sonsuzluk âlemine adım atmışlardır. İnsanlığın tarihteki en erişilmez rüyası, " ölümsüz olmanın formülü " bulunmuş, sessiz devrim amacına ermiştir. Buda" nın sessizliğin sesini dinleyerek hissetiği nameler, bir senfoniye dönüşmüş, " ilâhi aşk oratorya " sı yazılmıştır.


İşte bizler böyle bir geleneğin varisleriyiz, hiç şüphe yok, gönlümüz yüce Mevlâna" nın, koca Yunus"un, bilge Ahmet Yesevi"nin, potasında yoğrulmuş ve bilsek de bilmesek de toplumsal bilinçdışımız, o kaynaklardan esinlenmiş ve bu yüce ruhlar arketipsel dünyamızı oluşturmuşlardır. Ama bunun da ötesinde bu saydığım yüce insanlar ve daha niceleri yalnızca bizlerin değil, tüm insanlığın manevi ataları, arketipleri durumundadırlar. Eserleri tüm dillere çevrilmiş, öğretileri sistematik bir şekilde arayış içinde olanlara sunulmuştur. Goethe bile Hz.Mevlâna" dan ve Hafız" dan etkilenerek " Doğu Batı Divanı " nı yazmıştır.

Bugün batının büyük kentlerinde, kültür merkezlerinde, tasavvuf ve İslam üzerine uzmanlaşmış, " Sufi kitabevleri - Sufi bookstores ", yayınevleri vardır ve Massignon, Nicholson, Arberry, Schimmel, Izutsu, Murata, Chittick gibi dünya çapında araştırmacılar tasavvuf büyüklerinin neredeyse tüm eserlerini okuyuculara kendi dillerinde sunmuşlardır. İskoçya" da bir Ibn Arabi araştırma merkezinde, üç, altı aylık kurslarda hem tasavvuf tarzına göre yaşanır, hemde Hazret" in eserleri ve felsefesi öğretilir.

Gelin şimdi yine dünyanın en zengin edebiyatından, tasavvuf edebiyatından örnekler vererek, " gaipten gelen sesleri " dinleyerek konumuza devam edelim. Sufizm bir aşk destanıdır demiştik, Hindistan" dan Bosna" ya kadar, çok değişik kültürlerden sayılamayacak kadar çok insanların bu yola eşsiz katkıları olmuştur, hepsini rahmetle anıyoruz.

Konumuzun sınırını aşmamak için biz burada 4 yüce ruhla yetineceğiz, bunlar asr-ı saadet döneminden sonra ilâhi aşkın annesi diye tanımlayabileceğimiz, kadın evliya, Rabia Adaviyya, ilâhi aşkın " şehidi " Hallac-ı Mansur, ilâhi aşkı akıl yolunu zorlayarak eşsiz bir biçimde " anlatan " İbn Arabi ve hiçbir tanımlamaya sığmayan Mevlâna" mız.
Sufizm geleneğinde sanıldığından çok kadın evliya vardır, hatta diyebiliriz ki yaradılışından gelen yetenekle kadın Yüce Allah"ın ( cc ) sevgi yoluna girmeye erkeklerden daha uygundur. Ama bu evliya kadınların çoğu kendilerini hem Rabb"lerine adayıp hem de fedakârca ailelerine ve çocuklarına verdikleri için erkekler kadar ilâhi aşk sahnesinde ön plana çıkmamışlardır. Hz.Mevlâna kadını tanımlarken Mesnevi de bakın ne diyor…

Kadın, Hak nûrudur, sevgili değil...
Sanki yaratıcıdır, yaratılmış değil.
( Mesnevi Cilt 1 MEB Yayınl. 2435 )

Son Peygamber döneminden sonra, Sufizm" in uyanışında ilâhi aşk kapısını tüm varoluşunu ortaya koyarak açan kişi, MS 801" de sevgilisi Rabb"ine kavuşan Rabia Sultan olmuştur. Rabia Adaviyya Basra da yaşayan ve köle iken azad edilen bir hanımdır. Onun hakkında anlatılan hikâyelerden en ünlüsü şöyledir : Rabia Basra sokaklarında bir elinde bir kova su, öbür elinde bir meşale ile dolaşırmış. Sormuşlar muradın nedir diye, yanıtı :

" Şu kova su ile cehennem ateşini söndürmek ve şu meşale ile cenneti yakmak istiyorum ,
cehennemden korkmadan ve cenneti arzulamadan sadece
O"na olan aşkımın yüzü suyu hürmetine
Rabbim"e yaklaşabileyim. "

Koşulsuz sevgi ( unconditionnal love ) ilk Sufilerin temel düsturu gibi görünüyor ve böylece insanlığın sonsuzluk arayışında akılalmaz perdelerin açıldığı bir süreç başlıyordu. Rabia Sultan" ın bir kadın olması kanımızca bir tesadüf değildi, aşkın son sırlarını, rahman ve rahim sıfatlarının tecelligâhı olan kadınlardan başka kim daha iyi kavrayabilirdi? Yeri gelmişken, burada " Rahim " sözcüğüne dikkatinizi çekmek istiyorum, " Ana rahmi " koruyan, koşulsuz sevgi veren, kendi " kanıyla " besleyen değil midir…?

Rabia anamızın üzerine en kapsamlı çalışmayı yapmış, araştırmacı yazar Margaret Smith" den aktarıyorum. Hasan Basri günlerden bir gün nehir kenarında Rabia Sultan" la karşılaşır ve bu denli ününü duyduğu bu kadını sınamak ister. Kendisi de keramet sahibi olduğu için, seccadesini suyun üstüne atar ve suda batmayan seccadenin üstüne çıkıp,

" Haydi gel Rabia iki rekat namaz kılalım. "

der.
Rabia Hz." leri şöyle muzipçe bir gülümser ve

" Şu dünya pazarında insanlara bu tip oyunlar
sergilemeye ne gerek var, bu zayıflıktır."

der.
Ve sonra da Hasan Basri" nin şaşkın bakışları önünde, kendi seccadesini havaya atıp üstüne çıkar ve

" ama istersen gel bu oyunu böyle oynayalım "

diyerek donup kalan Hasan Basri" yi yanına davet eder. Hazret yanına gelmeyi kendine yediremeyince " Bak! " der,

" Şu senin yaptığını balıklar da yapıyor ve benim yaptığımı bir sinek bile yapar.
Bizim Hak yolundaki arayışımız bu gibi basit şeylerin çok ötesindedir,
bu nedenle gel oyunu bırakalım, gerçek işimize dönelim. "

Üç arkadaşı, Hasan Basri, Melik Dinar ve Şakik Balki, Rabia Sultan"ı ziyaret ederler. Konu, Allah"a ( cc ) olan inancın samimiyeti, ilâhi aşk ve teslimiyet üzerinedir.
Hasan Basri şöyle ifade eder:

" Zorluklar karşısında tam sabır göstermeyen inancında samimi değildir." Rabia Sultan bu yanıtı beğenmez, egoizm kokusu geliyor der ve Şakik Balki" ye görüşünü sorar. Onun yanıtı "Başına gelen zorluklardan dolayı Rabbine şükür etmeyen, inancında samimi değildir." olur. Rabia Hz. biraz daha iyisi gerek diyerek, Melik Dinar" a döner. Melik, "Zorluklar karşısında büyük zevk almayan, inancında samimi değildir ", der. Rabia anamız gülümser ve " Bu yanıt bile yetmez." der ve ekler... "Zorluğun en şiddetli anında, bıçak kemiğe dayanmışken, zorluğun farkına varıp, Rabbinin cemalini bir an için bile olsa gözünden kaçıran, inancında samimi değildir." der.
İlâhi aşk konusunda vermek istediğim ikinci örnek, MS 921" de Hakkın rahmetine kavuşan Hallac-ı Mansur ( ks ) dur. Bu büyük " Ruh " a " ilâhi aşkın şehidi " diyebiliriz. Bir düşünün sevgilinize sevginizi kanıtlamak için neler verebilirsiniz? Fedakârlığınızın sınırları nereye kadar varabilir? Lime lime vücudunuzun doğranmasına yüzünüzde bir an için gülümseme eksilmeden katlanabilir misiniz? Evet bütün bu yüce insanlar ilâhi aşk yolunda bir perde daha kaldırmak için kendi alanlarında insanlık sınırlarını zorlamışlar.

Kim bilir belki de bizler sıcak koltuğumuzda onların destanlarını okuyalım kim olduğumuzu ve hangi gelişme potansiyeline sahip olduğumuzu anlayalım diye... " Ağaca bağlanıp kırbaçlandıktan sonra, ellerini ayaklarını kestiler..." Şibli, gerisini bize anlatıyor : …Ellerini, ayaklarını kestiler, o hâlâ konuşuyordu. Birşeyler söylemek için sokuldum. Aşk nedir ? diye sordum. Gelen yanıt tüyleri ürperten, insânî sınırların ötesinde bir gelişme potansiyeli ile karşı karşıya olduğumuzu bize çok açık bir şekilde anlatıyor. Hallac Hz nin bu soruya yanıtı...

" En aşağı konumu şu anda gördüğün şey.
Yemin ederim ki, Allah"ın verdiği nimetlerle ıstıraplar arasında asla fark görmedim! "

Evet son nefesini vermeden Hallac Hz.,

" Allahım! Sen, sana isyan edenlere bile sevgi beslerken senin için işkenceye
uğrayanlara rahmet etmeyeceğin nasıl düşünülür? "

dedi ve " Tek, Vahid olan Allah" la birleşmek yeter " diyerek son nefesini verdi ve sevgilisine kavuştu.
İlâhi aşkın sırlarını insanlığa belkide son bir armağan olarak açmak isteyen yüce Rabb"imiz, bu kez de akıl yoluyla ilham veriyordu ve bu ilhamın tecelligâhı bu kez, İspanya" da Mursiye kentinde doğan ve Şam" da 1240 tarihinde son nefesini veren Muhittin İbn Arabi oluyordu. " Fütûhat el Mekkiye ", İbn Arabi Hz" nin 500 bölümlük muazzam bir eseridir ve ilâhi aşk konusu burada derinliğine işlenmiştir. Aşağıda Hazret" in ana fikirlerini sizlere aktarmaya çalışacağım. Bakın bu ilâhi aşkın tanımını İbn Arabi bir şiirinde nasıl yapıyor.

" Sevgi bir orantıdır, hem Tanrıyı ilgilendiren hem insanı
ilmimiz bilmese de bu ilişkinin sırrını.
Sevgi bir zevktir bilinmez hakikati
Allah, Allah! Ne tuhaf değil mi?
Sevginin nedenleri sarıyor beni özüyle
Varlık ve yokluk gibi iki zıt elbisesiyle.
Allah" ın varlığı bile sevgiyle bilinir,
Onunla aynı değiliz,
O" na benzer değiliz ama, bizde de
O" nda da O görülür. Ey Allahım, affet beni, beni ve söylediklerimi
Şükür kabilinden söylüyorum ben bunları. "

Evet bu şiirle konumuza giriyoruz, "Allah" ın varlığı bile sevgiyle bilinir" cümlesi kanımca İbn Arabi" nin düşünce sisteminin anahtar kavramlarından bir tanesidir. Fütûhat" daki sevgi konusundaki bazı temel kavramlara bir bakalım. En önemli olgu burada analizini yapmaya çalıştığımız " aşk " konusunun rasyonel akılla anlaşılamayacağıdır.

Düşünce bizi biryerlere getirir ama o noktadan sonra kanatları o yüksekliğe dayanamayan bir kuş gibi yetersiz kalır. Hele dil bu konuda hiç yetenekli değildir, tabii maarifet devreye girmedikçe. Üstad bu nedenle aşk ancak tadılır diyor ama tadan da dilini kullanamaz, yaşadıklarının ancak binde birini aktarabilir. Bu olgu ilâhi aşkın ancak bir zerresi olan dünyevi aşkta bile geçerli olduktan sonra ilâhi aşkta hangi boyutlara ulaşır, takdiri sizlere bırakıyorum. Ama biz yine de gelin düşüncenin son sınırlarına kadar gidelim...
İbn Arabi" nin kozmogonisinde ( evrenin oluşumu ), ilk olgu " âma ", sonsuz karanlık kavramıdır. Eğer bu âma kavramını bugünkü bilgimizle anlamaya çalışırsak, burada üstadın anlatmaya çalıştığı, içinde bulunduğumuz zaman - mekân boyutlarının ötesinde ve hatta hayal edebileceğimiz tüm boyutların ötesinde bir birlik alanının varlığıdır.
Bu evveli ve sonu olmayan mutlak birlik içinde, tüm olabilecek olanları potansiyel ( gizilgüç ) halinde saklar. Bu birlik alanında ilk hareket, " feyz ul akdes - en kutsal feyz " Yaratanın, kendinden kendine tecellisi, yani belirişidir. İbn Arabi imgesel olarak bu muhteşem olguyu, şafağın sökmesini haber veren zayıf bir ışığa benzetir. Milattan önce 600" lerde yaşamış olan çinli bilge Lao Tze, benzer sonuca varmış ve ilk oluşu, sonsuz koyu mavi bir buluttaki aniden peydah olan, ateş böcekleri gibi yanıp sönen ışığa benzetmiştir.

Bu konumda Yaratan daha " Ehad " dir ( kul huvallahu Ehad ...) ve insan akliyle hiçbir şekilde kavranamaz. Kavranamaz çünkü buradaki " birlik " çokluğun karşıtı olan birlik değil (yani dualist düşüncenin dışında), birlik üstü birlik veya " bir üstü bir " dir. Ancak Yaratan bir ileriki safhada kendini güzel isimleri yoluyla meydana çıkardığı zaman ( esma ul husna ), " Vahid " konumundadır ve akılla bir derece olsun kavranabilir hale gelir. Vahid," bir " demektir ve bu bir sayıların aslıdır. ( Bilindiği gibi matematikte de " bir " bilinen diziler halinde diğer sayıları üretir ).
İbn Arabi" nin esma ul husna" ya yaklaşımında en üstün isim, " Rahman " dır ve tüm diğer isimleri içinde taşır. Gelelim şimdi " Rahman " ın anlamına. Alışılmış yaklaşımda, Rahman, merhamet eden, sabırlı, ödüllendiren, iyi anlamlarına gelir.

İbn Arabi yaklaşımında ise Rahman herşeyden önce, " varlığa sevgiyle varlık veren " dir. Bu işlev Yaratan" ın yaratma olgusunda, tabir caizse değişik duyguları arasında " seçim " yaptığını ve " sübjektif " davrandığını gösterir. İleride göreceğimiz gibi insanlık maneviyat tarihindeki Sufizm" in önemi açısından yukarıda açıkladığımız bu yaklaşım çok anlamlıdır. Üstad bu düşüncelerini şiir yoluyla şöyle dile getiriyor.

Biz sevgiden sudûr ettik
Sevgi üzerine yaratıldık
Sevgiye doğru yöneldik
Sevgiye verdik gönlümüzü
Veya bir bilgenin dediği gibi
" İlk nokta
Başlangıç noktası
Gerçeğe Biri dedi:
İlk nokta aşktır...
Ve öbürü dedi:
Aynı zamanda,
Son nokta "

İlâhi Rahmet ( Rahman" ın ilk " nefesi " ) herşeyin başlangıcından bugüne hiç ayırım gözetmeden tüm evrene yayılmış ve yayılmaya devam etmektedir. ( Bak Kuran Araf 156, Mumin 7 )


Besmele, " Bismillahir-rahman-i-rahim " işte bu " rahman frekansına " girmek demektir. " Rahman" ın nefesi " konusunda bizleri dolaysız olarak ilgilendiren çok önemli bir noktaya daha temas etmek istiyorum. İbn Arabi şöyle bir benzetme yapıyor : Sonsuz sükûnet halinden aktif yaratma haline geçtiğinde Yaratan ilk olarak yukarıda belirtildiği gibi ilâhi isimlerin ilk örneklerini, ayan ı sabite" yi ( arketipler ), yaratır. Yani potansiyel olarak insan ve evrenin modeli yapılmış ve yaratılmaya hazır hâle gelmiştir.

Nasıl bir süre nefesimizi içimizde tuttuğumuzda, göğsümüzde basınç oluşur ve bir süre sonra patlamaya benzer bir rahatlamayla nefesimizi dışarı verirsek, basınç altındaki varlık da Hakk"ın derinliklerinden " Rahmet " şeklinde dışarıya fışkırır. Hazret bu olguya " en-nefes"ur-Rahman-Rahman" ın nefesi " demektedir. Bu Rahmet aynı zamanda muhabbet, yani sevgidir ve bu ilâhi sevgi her hareketin temel ilkesidir. " Big bang " i, büyük patlamayı, evrenin ilk oluşumunu anlatan ne dahiyane bir yaklaşım! Fizikçilerin anlamaya çalıştıkları " sır " sevginin sevgiden meydana çıkması ve atomları beraber tutan, kuantum fizikçilerinin kafa patlattıkları o gizli çekim ise yine o anlatılmaz sevgi olabilir mi ? Bu ilk patlama tüm evreni kaplayan bir rahmet seli ile oluşturur ve bu " feyz - taşma ", her an yenilenmekte ve devam etmektedir.

Rahman" ın nefesinin fışkırmasından önceki hâl ise, " kerb " sözcüğü ile anlatılmaktadır. " Kerb " olağanüstü doldurmak veya yüklemek kökünden türemiştir ve aynı zamanda, meselâ midenin aşırı doldurularak çatlayacak hale gelmesini de ifade eder. Burada hemen modern insanın sahip oldukları ile o dar varoluş alanını tıka basa doldurması, çöp kutusuna atar gibi hırsla yiyecekleri içine atması, dumanı içine çekmesi vs... gibi davranışlar akla geliyor.

Şöyle bir soru sorabilir miyiz : Yine yukarıda sözünü ettiğim "varoluş depresyonu" nun nedenlerinden bir tanesi, insanın içinde programlanmış olan rahmet duygusunu yaşayamaması, olabilir mi? Tıpkı nefesini tutar gibi, malı, mülkü ama yalnız maddeyi değil, sevgiyi de içinde tutup veremeyen, dolayısıyla içi sıkılan insan, rahmet frekansına girebilir mi?

Ama bunun da ötesinde her verdiğimiz nefesin, aslında bu ilâhi nefesin bir minyatür örneği olduğu bilincine varmak mümkün mü? İlerki aşamalarda pratik uygulamalar bahsinde bu konuya tekrardan değineceğiz. İbn Arabi" nin diğer bazı orijinal görüşleri ile konumuza devam edelim. İbn Arabi, Füsus da şöyle diyor :

" Eğer insan Yaratan"a bağlanır, O"na aşık olursa, Sevgilisi Yaratan olur."
Sevgisinde öyle bir makama ulaşır ki, Yaratan" ın yarattıklarına karşı
duyulan aşkta yok olma ( fenâ ) halinden çok daha ileri bir makâmda,
Yaratan"ın aşkında yok olur. "

Ve bu Yaratan" ın aşkında yok olma ise kapıların ard arda açıldığı sonsuz bir gelişim yolu, gerçek özgürlüktür. Lütfen burada tüm yazılacak olanları gerçeğe sadece bir adım yaklaşma olarak görün, biz burada yukarıda değindiyim gibi öyle bir sınırı zorluyoruz ki, akıl her an bir tuzağa düşebilir, en büyük tuzak ise kendi aklına tapmak, yani mehtaba işaret eden parmağı mehtap sanmaktır.

" Genç derviş mürşidine bana Hakkı göster demiş, yaşlı adam
işaret parmağı ile vadiyi aydınlatan mehtaba işaret etmiş,
genç derviş parmağa bakmış, " bu mu " demiş..."

Halbuki mehtap ışığını güneşten alır, güneş ise evreni Yaratan" ın sadece bir anlık buyruğudur. Bu nedenle müslümanlar her şeyde, Kur"an ayetlerini okuduktan sonra bile, " sadak allahu-l-azîm-doğrusunu Allah bilir " derler.

Şimdi gelin esas konumuza girelim ve orada, ilâhi aşkın ne olduğunu Hazret" in dilinden dinleyelim.

Yaratan ın özünün sevgi olması.
Bizim anladığımız anlamda nesnesi - objesi olmayan sevgi olmaz, çünkü ikilemler yani dualite dünyasına göre yaratılan bizler dünyasal yapımız gereği sevgiyi hep böleriz. Ama ikilemler âlemi yaratılmadan önce, yani herşey mutlak birlik iken, herşey " O " iken, sevgi nasıldı? Bu soruyu sormak bile bizlerin önüne muhteşem bir manzara çıkartır. Biryerlerde sonsuz bir sevgi okyanusu varsa, demek oluyor ki, sevgi kademelerini, hiyerarşisini aşmak ve gitgide " O " nun sevgisine benzer bir sevgi yaşamak, varoluşun gerçek ve nihai amacı olabilir.

" İlk başlangıçta, zamanın başlamasından önce sevgi,
kendinden kendine " yönelen " bir sevgiydi. Bir başka deyimle tekliği gereği,
Yaratan kendisini seviyordu.
Ama bu bizim anladığımız anlamda bir özseverlik-narsizm değil, mutlak sevgiydi. "

Yaratanın sevgisinin sonsuz güzellik ortamında var olması
Bu sonsuz sevginin en önemli özelliği güzellik-çirkinlik, yani dualite ötesi bir " güzellik ve ahenk " te olmasıdır. Burada hemen çağımızın ruhsal hastalıklarından biri olan narsisizm-özseverlik konusunda önemli bir noktaya temas edelim. Bilindiği gibi mitolojide Narsis, suda yansıyan kendi yansımasına aşık olur ve bunun bedelini korkunç bir yalnızlıkla öder, çünkü artık başka kimseyi sevemez. Narsis hikâyesinden ders alarak, bizlerin yukarıda sözünü ettiğim sevgi kutuplaşmasının öbür yanı, yani olumsuz kutbunda olduğumuzu düşünelim. Ama Yaratanın bizlere örnek olarak sunduğu sevgi modelinde ise sevgi kendi kendisine değil diğer varlıklara yönelik bir sevgidir ve bu sevginin gereği ise " taşma " dır ( feyz ).

İbn Arabi bu karşılık beklemeden vermeye Kur"an tabiri olan " ihsan " sözcüğünü kullanıyor. Demek ki Narsis" in gördüğü hayali aşıp, aslına varması gerekirdi ki, Rahman-feyz-ihsan frekansına girsin ve tüm yaratılmışlara bu güzelliği yansıtsın.

Narsisizm olgusunun bir diğer yönü ise, özsever insanın içinde biriktirdiği öfkedir. Bu öfke hem varamadığı dünyaya, hemde kendini tutsak eden, sonsuz gelişme potansiyelinden mahrum eden yine kendisine yönelir. Buna nefse, egoya yönelik öfke de diyebiliriz. Çünkü o nefs, kendisini kendisinden, aslından çalmıştır !

Narsisist insanın bir başka dramı ise, kendi güzelliğine inanmamasıdır hatta nefret etmesidir. Nasıl etmesin, her geçen gün yegâne değeri zannettiği gençliğinden tazeliğinden, güzelliğinden birşeyler yitiren bir insan. Zamanın elinde bir oyuncak... Estetik ameliyatlar, olmadık kozmetik girişimler, hergün yutulan vitaminler, bir ömür boyu orası burası delinen tekneyi batmaktan kurtarma çabaları...

Peki bu geçici, zamanın keyfine teslim olmuş bir " güzelliğin " alternatifi olan ilâhi güzellik acaba nasıl bir şey olabilir ?

Gelin bu sorunun cevaplarını aşağıda vermeye çalışalım :



İlâhi sevgi ve güzelliğin devamlı artması
Burada karşılaştığımız güzellik, statik-durağan bir güzellik değilde, dinamik, sürekli artan bir güzellik olabilir mi ?

" Düşünün anlatılamayacak kadar güzel bir deniz kenarındasınız,
karşıda ufuk çizgisinde sıra sıra adalar var ve güneş bu adalar arasından batıyor.
Havayı altın rengi bir güzellik sarıyor, içiniz burkuluyor
ve susup hûşu içinde bu muhteşem manzaraya kendinizi bırakıyorsunuz,
biraz sonra güneş ufuk çizgisine varıyor ve tüm ihtişamı ile batıyor
ve... karanlık basıyor...
Ama birde güzelliğin hiç bitmediği bir dünyada,
hiç batmayan ve her an ihtişamı dahada artan bir gün batımı düşünün .
Bu kadar güzellik insanı aklından edebilir."

İşte İbn Arabi" nin aşağıdaki şiiri bu olguyu anlatıyor :

" Çünkü ben O" nunla karşılaştığım daha ilk anda
Güzelliği devamlı artan birini görüyorum karşımda
Bir vecd gerekli ki olsun durağımız
Artınca güzelliğinden uyumlu beraberliğimiz. "

Demek ki Narsis yansıyan hayaline aşık olmakla kendini sonsuz gelişme potansiyelinden ve geçici güzelliğin karşıtı olan, sonsuz ve artıcı güzellikten mahrum ediyor. Güzelliği sevgiden ayıramazsak biz burada yine çok şaşırtıcı bir olgu ile karşılaşıyoruz, artan sadece güzellik değil,

İbn Arabi" nin o keskin görüşüne göre, sevgi de devamlı yenileniyor!

" Çünkü benim sevdiğim Sen" in bende bulduğun şeye bağlı "
Yaratman gibi Sevgin de hep yenidir benim için "

Yaratan her an tüm evreni yeniden yarattığına, ve her yaratış bir öncesinden daha mükemmel olduğuna göre ( ilâhi ölçülere göre ) ve sevgiyi de bizim kalplerimize O yerleştirdiğine göre, her yeni an, yeni bir sevgi, her yeni an daha mükemmel bir sevgi...



İlâhi güzelliğin hiçbir benzeri olmayan bir güzellik olması.
İbn Arabi burada yine bizleri şaşırtıyor ve ilâhi güzelliği tanımlarken, " daha önceleri tanıdığımız hiçbirşeye benzemeyen " bir güzellikten sözediyor. Normal şartlar altında birşeyi tanımlarken, o şeyi zihnimizde, hafızamızda daha önceleri yaşadığımız benzer birşeyle karşılaştırır ve böylece bir sonuca varırız. Ama ilâhi güzellik " görüş " ü ise tamamen orijinal, öncesi olmayan, kıyas kabul etmeyen bir görüş. " Rembrandt " ın hakiki bir tablosunu düşünün, bu tablo tektir ve tekliği nedeniyle bir servet değerindedir. Kopyası veya sahtesi anlayan için beş para etmez. Rembrandt Allah vergisi dehası sayesinde bu eseri "yaratmıştır".

Ama eşi bulunmazlığın ötesinde bu tabloya her an bir başka güzellik eklendiğini düşünün, müzedeki tablo her an bir şekilden başka bir şekile giriyor her geçen an daha da güzelleşiyor. Herhalde tüm dünya televizyonları bu olayı yansıtmak için birbirleri ile yarışa girer ve çağın olayı olurdu. İşte âriflerin yaşadıkları ilâhi güzellik belki de böyle bir şey..." Bu sürekli yenilenen güzellik kavramı,

" Rabbiniz her an yeni bir yaratmadadır "

Kur"an ayetine belirli ölçüde bir paralellik gösterir.

Sevginin ve güzelliğin statik olmaması, sürekli yenilenen ve daha da ötesi sürekli " artan " nitelikte olması bizleri yepyeni bir varoluş alanı ile temas ettirir. Artık " fena", yokluk, aşılmış, " bekâ ", Yaratan ile sürekli var olmaya doğru bir adım atılmıştır.
İbn Arabi Hz. de rahmetle andıktan sonra, İlâhi aşkın tecelligâhı olan bir yüce insandan daha söz etmek istiyorum, tanımlara, kavramlara sığmayan, Hz.Mevlâna"mız... 1244 tarihinin sıcak bir yaz gününde, Doğu Anadolu dağlarının ücra bir köşesindeki bir yayladayız. Yüce bir çınar ağacının hemen yanıbaşında bir çeşme, biraz ötede çimenler üstünde bir posteki... Saçı sakalı birbirine karışmış, zayıflıktan avurtları çökmüş bir adam, gözleri alev alev, bakışları sanki insanı delip geçiyor. Postekisi üzerine çökmüş Mevlâsına yalvarıyor, dileği ilk bakışta biraz garip gibi görünüyor, Allahım diyor,

" Bana katlanabilecek birisini çıkar karşıma, çıkar ki benim gönlümü yakan ateş onun da
gönlünü tutuştursun, ateşler birleşsin, tek bir ateş olsun
ve bu ateş asırlar sonra bile dünyaya nûr saçmaya devam etsin. "

Birdenbire Derviş sanki yıldırım çarpmış gibi oluyor, tüm bedeni titremeye başlıyor, çünkü gönlüne bir ses geliyor, gaipten gelen bir ses...

"Ne verirsin, evet seni o insanla karşılaştırırsam neyini verirsin? "

Bir an bile tereddüd etmeden koca Derviş yanıtını veriyor.

" Canımı veririm "

Öyleyse diyor, ses

" Konya" ya git, Mevlâna Celâleddin"i bul ..."

Evet Şemsi Tebrizi Hz., Hz.Mevlâna" nın gönlünü uyandırmak, tüm bildiklerini O" na aktarmak için, gözünü kırpmadan o mubarek canını, yüzyıllar boyunca insanlar feyz alsınlar diye ve belki de şu anda sizin bu satırları okumanız için feda ediyordu.

Sahne değişiyor, tarih 23 Ekim 1244, günlerden Cumartesi, Konya" da " Şekerciler Hanındayız " . Bir oda, kapısında kocaman pahalı bir kilit. O zamanın varlıklı tüccar kıyafetine bürünmüş bir adam, yavaş ve ağır adımlarla, cebinden anahtarı çıkartıyor ve kapının kilidini açıyor.

Aslında bu adam, bizim Derviş Şems" den başkası değil, ama dikkati çekmemek için zengin tüccar kılığına bürünmüş, görkemli kilidi görenler, odada ne pahalı mallar olmalı diye fısıldaşıyorlar ve O" na gıpta ediyorlar... Derviş odaya giriyor, yerde bir hasır ve üstünde yastık yerine kurutulmuş kil parçası, kırık bir testi... Uzanıyor, tefekküre dalıyor, ikindi vaktini bekliyor... Hz. Mevlâna" nın, gönlünde o gün nereden kaynaklandığını bilmediği bir heyecan var, ikindi vaktine doğru, atını eğerletiyor ve çarşıya çıkıyor. Yolu Şekerciler Hanı" na yaklaştığında, Hz. Şems"de, yüzünde gizemli bir gülümseme ile yavaşça yerinden kalkıyor, abdestini tazeliyor ve dışarı çıkıyor. Gönlünde zerre kadar tereddüd yok, emin adımlarla kavşağı dönüyor ve karşısında atı üzerinde Hz. Mevlâna.. Havada anlatılmaz bir gerilim, sanki tüm Konya ahalisi, kurak geçen bir yazdan sonra ilk yağmuru bekliyor...

Şems i Tebrizi Hz. leri, görenlerin şaşkın bakışları altında atın yularını tutuyor ve durduruyor. Sonsuza kadar sürecekmiş gibi geçen bir an, iki yüce ruh göz göze geliyorlar, ağızlar susuyor ama iki gönül arasında akıl almaz bir iletişim başlıyor. Işık hızı da ne demek oluyor, gönül hızı ile "görüşüyorlar " ve sanki zaman duruyor. Bir süre sonra Şems Hz. lerinin çakmak çakmak yanan gözlerinde yine bir gülümseme oluşuyor ve Hz. Mevlâna" ya sorusunu soruyor...

" Kim daha yücedir, Beyazıd ı Bistami mi, Hz. Muhammed mi "

Yüce Mevlâna" mız bu nasıl soru diyor, " tabii ki Hz. Muhammed ( SAV ) daha yücedir. "

Şems Hz. yine muzipçe bakarak ekliyor : "Ama Beyazıd ı Bistami, kendi cüppesini kastederek, "bu cüppenin altında Allah" dan başka bir şey bulamadım" demişti " diyor. Ve tabii beklenen yanıt gecikmeden geliyor, Hz. Mevlâna" mız,

" Evet doğrudur, Beyazıd bu sözleri söylemiştir ama O, o hâli geçememiş oraya takılıp kalmış ama Hz. Muhammed ( SAV ), Peygamber olduğu, tüm günahlardan arınmış olduğu halde, günde yetmiş kez istiğfar ederek, her gün yetmiş yeni kademe aşmıştır."

diyor.


Böylece İslam dininin ve dolayısıyla Sufizm" in evrensel özelliği olan, "sonsuz gelişme potansiyelini " anlamış olduğunu, belirtiyor. Yani her gün birşeyleri terk, her secde bir rota düzeltme, her an yeniden doğma... Ne bakışmış o bakış ki, ne gönülmüş o gönül ki, Hz. Şems, Hz. Mevlâna" mızın gönlüne nazar ettikten sonra, 25618 beyitlik Mesnevi i Şerif, 50000 beyitlik Divan ı Kebir, Fihi Ma fih, Mecâlis-i Seb" a ve Mektubât ortaya çıkıyor. Sanki gönül coşması değil, volkan patlaması... Şems Hazretleri" nin canını vermeyi bile göz kırpmadan kabullendiği ve Hz. Mevlâna" nın gönlünde uyandırmak istediği o ateş, insanlığın belkide en büyük sırrı.


Son din tebliğ edildikten, son peygamber peygamberlik kurumunu mühürledikten sonra insanlığa son bir işaret, son bir armağan. Rabia Sultan" da, Hallac Hz." de, İbn Arabi" de, insan Yaratan ilişkisi sanki daha vasıtasız, arada Şems Hz. leri gibi bir "aracı " yok. Evet tüm bu velilerin bir tür eğitim aldıkları mürşidleri olmuş ama bunlar bilebildiğimiz kadarıyla Şems niteliğinde değil. Hz. Mevlâna - Hz. Şems karşılaşmasında insanlığa verilmek istenen daha değişik tarzda bir mesaj. Sanki uçsuz bucaksız bir deniz bir başka uçsuz bucaksız denizle buluşuyor. Sonsuzluk sonsuzlukla kucaklaşıyor, sonsuz aşk sonsuz ilimle buluşuyor. Hz. Mevlâna" nın oğlu Sultan Veled, İptidaname" de bu buluşmayı şöyle anlatıyor :

" Ansızın Şemseddin geldi, ona ulaştı. Mevlâna"nın gölgesi,
onun ışığının parıltısında yok oldu.
Aşk âleminin ötesinden defsiz, sazsız bir sestir erişti.
Şems ona maşuk halindan bahsetti.
Bu suretle de Mevlâna" nın sırrı gökleri aştı.
Şems dedi ki : Bâtın âleminde ilerisin ama şunu duy ki ben, bâtının da bâtınıyım.
Sırların sırrıyım, nûrların nûruyum ben.
Erenler, benim sırlarıma erişemez.
Aşk yolumda perdedir benim.
Diri sevgi tapımda ölüdür...
Şems, onu öyle şaşılacak bir Âleme çağırdı ki o âlemi ne Türk rüyasında gördü,
ne Arap.
Üstad Şeyh yeni bilgi beller bir hale geldi, hergün huzurunda ders okuyordu.
Sona erimişti ki işe yeniden başladı, kendisine uyuluyordu, bu sefer o,
Şems" e uydu.
Yokluk bilgisinde olgundu, fakat Şems"in ona gösterdiği bilgi, yepyeni bir bilgiydi...
Şems, maşuk erenlerindendi, onu da o âleme, maşukluk cihanına davet etti.
Mevlâna da onun cinsindendi, ona ulaştı, can yoluyla canlar canına kavuştu.
Şems i Tebrizi, o tabiatı kan dökücülük olan er,
yol gösterici oldu. "

İki denizin buluşması, insanda tecelli eden ilâhi aşk etrafında tevhidin yaşanması ve Şems Hz." lerinin görevini tamamlamasından sonra " kurban edilmesi "... Sanki tüm bu olağanüstü olaylar ilâhi bir oyunun perdeleri. " Oyunun " her aşamasının belirli bir mesajı var ve son sahne, trajedi gibi görünmesine rağmen, yine de tüm insanlığa ve özellikle metafizik geriliminin dayanılmaz boyutlara eriştiği, 21 inci yüzyılın insanlığına yani bizlere sunulan ilâhi bir mesaj. Bakın Divan ı Kebir bize ne diyor...

" Bizim ölümümüzle bir dünya dirilir, çünkü öyle aşağılık bir kurban değiliz biz. "
( DK 6/292 )

Evet anlaşılan ilâhi aşkı, yani sevginin ötesindeki sevgiyi yaşamanın, özgürlüğün ötesindeki özgürlüğe varmanın, yokluğun ötesindeki yokluğa varmanın yolu insandan geçiyor. " Kapı " insan; ötelerin ötesine gitmenin, Mevlâya varmanın en kestirme yolu ve kapısı, insan. Şems" ini yitirdikten sonra Hz.Mevlâna bir tür içsel deprem yaşıyor, bilindiği gibi iki yüce ruh arasındaki bu anlatılmaz beraberliği kavrayamayan bazı kişiler büyük bir varsayımla Hz. Şems"i katlediyorlar.

Bu içsel deprem bir tür yeniden doğuşa benziyor, içinde birşeylerin ölmesi ve başka bir insanın meydana çıkması gibi bir şey.

" Zaten Tebrizli Şems de bir bahanedir. Aslında güzellikte eşsiz olan da biziz,
lütufta eşsiz olan da "
( DK III 1576 )

Deniz denize kavuştuktan sonra ne Şems kalır ne de Mevlâna...

" Allahım, Sana kavuşmama engel olan,
Senin yolunda rahatça yürümeme mani olan ayağımdaki bu diken, benim kendi varlığımdır.
Bu sebeple, kendimden uzaklaşmak, kendimi kendimden kurtarmak isterim... "
( Mevlâna, Şefik Can Sayfa 141 )
Şimdi Mevlânamız" dan tüm insanlığa ulaşan mesajın ana hatlarına bir daha bakalım. Tekrar tekrar üstünde durulan olgu, " insanın kutsallığı " dır. Yukarıda gördüğümüz gibi insan kutuplaşmış bir yapısı olan varlıktır. Bir yanı sonsuzlukta bir yanı ise sonlu dünyadadır. Böylece insan " sonlulukla sonsuzluğun buluşma noktasını " oluşturur.

" Orada bir âlem, burada bir âlem, ben ise tam ortada, eşikteyim "

Serbest iradesi ile sonluluk ve sonsuzluk arasında seçme iradesine sahip olan insan çok yüce bir sorumluluk altındadır. ( Takva = Sorumluluk bilinci )

Bu sorumluluk akıllara hayret verecek bir orandadır, çünkü Allah ( cc ) dostlarından duyduğumuza göre insan bu evrenin içinde değil, evren insanın içindedir, hatta insanın gönlünden kaynaklanır!

" Varlık âlemi birlikten kaynaklanır.
Arı varlık peteğini oluşturur, arıyı oluşturan petek değildir.
Arı biziz, çokluk dediğimiz şey bizim yaptığımız petekten başka bir şey değildir. "
Mesnevi 1810

Yine insanın bir başka tanımlanması :

" Sen cihanın hazinesisin, cihan ise yarım arpaya değmez.
Sen cihanın temelisin ve cihan senin yüzünden taptazedir.
Diyelim ki âlemi meşale ve ışık kaplamış, çakmaksız ve taşsız olduktan sonra o,
iğreti bir rüzgârdan başka nedir? "
( Mevlâna Rubailer 228 )

İçinde bulunduğumuz 21 inci yüzyılın başlarında, kulağa ne hoş geliyor değil mi? Hırsımızdan dolayı üstünde yaşadığımız şu mavi gezegeni neredeyse yaşanamayacak oranda kirleten biz insanlara ne güzel ve ne ümit verici bir mesaj.

" Ey Tanrı kitabının örneği insanoğlu!
Ey şahlık cemâlinin aynası mutlu varlık!
Her şey sensin, âlemde ne varsa senden dışarıda değil.
Sen her ne ararsan kendinde ara, çünkü her varlık sende. "
( Mevlâna Rubailer 1382 )

Evet son peygamber ile vahiy kurumunun artık kapandığında " ilham " kapısının hala açık olduğuna işaret ediyor bu beyitler.

" Her şey bizde, bizim içimizde ",

Afrika" da göbeği şişmiş, açlıktan ölen çocuklar, kirlettiğimiz ırmaklar, denizler, katlettiğimiz yağmur ormanları... Evet can çekişen şu mavi gezegen, ne varsa hepsi bizde, bizim gönlümüzde...

" Hem korkunç hem de muhteşem insan! "

Aslında bu " her şeyi " ayakta tutan, atomları elektronları, gezegenleri birbirine çeken ve ahenkli bir şekilde evreni oluşturan temel, asıl güç... aşk.

" Tanrı hikmeti bizi ezelden beri birbirimize aşık etti.
O ezeli hükme göre evrenin tüm zerreleri çift çifttir
ve her zerre de kendi çiftine aşıktır.
Evrende her zerre de kesinlikle kendi çiftini ister.
Kehlibar nasıl saman çöpünü çekerse her zerre de kendi çiftini çeker.
Gökyüzü yere merhaba der, demirle mıknatıs nasılsa ben de seninle öyleyim.
Şu halde yerle gökün de aklı var; böyle bil.
Çünkü akıllıların işlerini işliyorlar. "
( Mesnevi III 4400 )

Bu satırlar müthiş bir gerçeği açığa çıkartıyor, eğer her şey yukarıda söylenildiği gibi bizim gönlümüzden kaynaklanıyorsa, bu dünya bizim gönlümüzün yansıtması ise, aşkını yitiren gönül nasıl bir dünya yansıtır? Sonuç çözülme, ahenk bozulması, ekolojik dengenin yitirilmesi, sevgi yerine nefretin gittikçe ağırlık kazanması yani kaosun meydana çıkmasıdır. İnsan gönlünü bir mercek gibi hayal edersek ve bu mercek tozlanmışsa, ilâhi iradenin yaptırıcı ışığı bu mercekten geçerken, bizden kaynaklanan nedenlerle saflığını yitirir, zerrelerin birbirlerine olan aşkı zayıflar, dirlik, düzen bozulur. Şems Hz. lerinin ne için canını verdiğini şimdi daha iyi anlıyoruz,

" Bizim ölümümüzle bir dünya dirilir, aşağılık bir kurban değiliz biz. "


Allah" ın Rahmeti, gözlerini kırpmadan canlarını feda eden bu yüce insanların üstüne olsun. Evrendeki parçacıkları birbirlerine çeken, yani evreni ayakta tutan temel güç bu akıllara sığmaz " aşk " ise, bu evreni gönlünde taşıyacak kadar yüce olan insanın bir diğer insanla ilişkisi ne olabilir? Bir başka deyimle atomun çekirdeği proton ile etrafında dolaşan elektronlar karşıt değerli olmalarına rağmen ( bilindiği gibi proton +, elektron - dur ve fizik yasalarına göre birbirlerini itmeleri gerekir ) birbirlerini çekiyorlarsa, gerçek insan ilişkisi, bu ilişkinin " sırrı " nedir?

Gelin bu sırrı Hz. Mevlâna"mızın mubarek ağzından dinleyelim, Şems Hz. lerini anlatıyor...

" Onun yüzüne baktığım ilk andan itibaren sadece yokluk gördüm,
aklın anladığı anlamda ne konuştuğu dil, ne ruh, ne de gönül vardı.
Eğer Eflatun o mehtabın güzelliğini ve o sevecenliği görmüş olsaydı
şüphesiz benden daha çılgın ve şaşkın olurdu.

Sonsuzluk sonluluğun aynasıdır ve sonluluk da sonsuzluğun aynası ama Şems"in aynasında sonluluk da sonsuzluk da Onun iki saç lülesi gibi iç içe olmuşlar. " Rubailerde bu sırra biraz daha açıklık getiriyor :

" Gözümüze bak da Hakk" ın cemalini gör.
Çünkü bu, gerçeğin kendisi ve katıksız bilginin ışığıdır.
Hak da kendi güzelliğini bizde seyreder.
Sakın bu sırrı açıklama, kanını yerlere dökerler. "

Evet maddeden oluşan evrenin düzenini ayakta tutan, zerreleri birbirlerine kenetleyen aşktır ama insanda

" aşk aşkı seyreder ! "

Sen ben, ayrılık gayrılık, dil ırk, din dinsizlik ötesinde, insan insanda " aşkı " seyreder. Ve...

" söz burada düğümlenir, kalem kırılır, bu şiir senden utanır..."

İnsanlar arasındaki ilişkinin kutsallığına, sırrına yukarıdaki satırlarda biraz olsun yaklaştık. Gelelim şimdi insan dünya ilişkisine, alabildiğine kirlettiğimiz derelerimize, ırmaklarımıza, denizlerimize, yakıp kül ettiğimiz ormanlarımıza...

Bir veli, bir Allah dostunun görüşüyle evrene bir nazar eyleyelim, bakalım neler göreceğiz.

Lambalar değişik, ama ışık hep aynı ışık.
Şu insan beyninin yavaş yavaş ölen lambacı dükkânında,
Ne denli çok pırıl pırıl lambalar var,
unut hepsini...
Dikkatini öze yönelt, nûra yönelt,
berrak bir mutluluk kendi kutsal ateşini sessizce söndürüyor.
Bak nûra sana tüm gördüklerinden akıp duruyor,
tüm insanlardan, mümkün olan ve aslında iç içe olan herşeyden !
İyiden, kötüden, düşünceden ve aşktan.
Ve lambalar değişik,
ama ışık hep aynı ışık !
Bir madde, bir enerji, bir ışık,
ışık da ne söz, kökeni ruh olan tek bir nûr.
Durup dinlenmeden her gördüğünden fışkırıyor.
Fırıldak gibi dönen, cayır cayır ışıldayan, yanan bir pırlanta.
Bir, bir, bir... ( Divan ı Kebir )

Gönül gözü ile dünyayı görebilsek, nasıl bir dünya görürdük ve o dünyaya acaba şimdi kıydığımız gibi kıyabilir miydik?

( Ben ötesi; Transpersonel psikoloji )

[xstudentxnrw]

hadis kaynagina dayanmadan.. her rekatini söyle bir detayiyla anlat :O)

[xstudentxnrw]

yoksa kafani kullanmayimi unuttun?

sabah, aksam ve yatsi namazlarin farzlarinin ilk iki rekati sesli okunur..

peygamberimizin kildigi gibi kilmamiz lagzim.. oradada türkce okudugunu zannetmiyorum ;O)

sadece bir soru beitraglarini okurken aklima takildi kaldi.. zu einem danke für diese beiden beiträge.. zum anderen .. derlerki insanlar venusun belirli duruslarinda duygusallasir.. dolunayda uyumaz ...etz.. dogrumu?

[xstudentxnrw]

eeee?

kilma emri varmi? o zaman konusmada uygula lütfen :O)

[xstudentxnrw]

hic bir sey icermiyor! hepsini ele alirsan bir insani bile öldürmek, bütün insanlari öldürmüs gibi sayilirsa.. dünyadaki cezalarin hükmünü bir hakim verecekse sen neden konusuyorsun?