Özbekistan, bugünlerde günlerde şiddetli çatışmalara sahne oldu. Bu ayaklanmalar, diğer Sovyet cumhuriyetlerinde olduğu gibi düzeni yıkmayı mı hedefliyordu? Yoksa başka amaçları mı vardı? Nüfusunun büyük çoğunluğu Müslüman olan Özbekistan"da ayaklanmacılar, rejimi devirmeyi değil hapishanelerde insan hakları örgütlerince de onaylanmış, Müslümanlara yönelik işkencelerin önünü kesmeyi hedefliyorlardı.
Orta Asya Siyasi Durumlar Araştırmacısı Doktor Atıf Mutemed, 13.05.2005 tarihinde Özbekistan"ın doğusunda bulunan Andican"da kızışan çatışmaların, Cumhurbaşkanı İslâm Kerimov"un, ayaklanmaları bastıramadığı için çıkmadığını ifade etti.
Doktor Atıf Mutemed, Özbekistan"da yürürlükteki nizamı düşürmenin diğer Sovyet cumhuriyetlerinde olduğu gibi pek de cesaret edilecek bir hal olmadığını ifade etti. Mutemed ayrıca Orta Asya"da iki temel durumun değiştiğini, bunlardan ilkinin Müslüman muhalefetinin bulunmayışı, ikincisinin de Müslümanlara, bölgede başrol oynayan Amerika ve Rusya tarafından isyankâr gözüyle bakılıyor olması olduğunu açıkladı. Özbekistan"da da muhalefet, Müslüman kesimden oluşmuyor ve çok zayıf. Muhalefet, İslâm Kerimov"un uygulamaya koyduğu içerikleri onaylayıp, Rusya"nın ve Batı"nın isteklerine yönelik hizmet etmekten başka bir işe yaramıyor.
AMAÇ; MÜSLÜMAN MAHKÛMLARIN
ZİNDANLARDAN KURTARILMASI
Analizci Mutemed, Özbekistan"da kızışan ayaklanmaların, hapishanelerdeki Müslümanların kurtarılmasını hedeflediğini açıkladı. Bütün Avrupa ve Amerika insan hakları örgütleri de Özbekistan hapishanelerinde Müslümanlara uygulanan işkencelerin insan hakları sınırlarını açıkça ve fazlasıyla aştığını belirtiyor.
Ayrıca Özbekistan"da ortaya çıkan ayaklanmalarla diğer Sovyet cumhuriyetlerinde çıkan ayaklanmalar temelde farklılık gösteriyor. Özbekistan"daki ayaklanmalar, İlami ayaklanmalar ve yaklaşmak isteyen herkes çok iyi bilir ki, Özbekistan"da, hükümet ve Müslümanların arasında çatışma çıkması çok büyük tehlike anlamı taşır.
Özbekistan İslâmi Hareketi, bölgede İslâmi Özgürlük Partisi"nden sonra İslâm düşmanlarının en çok korktuğu grup. Öyleki hareketin lideri Cuma Namancani, Özbek Bin Ladin lakabıyla anılıyor.
Araştırmacı Atıf Mutemed, Kırgızistan, Ukrayna ve Gürcistan"daki ayaklanmaların, yönetimleri düşürmeye yönelik, Amerika"nın da desteğiyle Hıristiyan veya yenilikçi liberaller tarafından çıkarıldığına işaret etti.
Andican"da çıkan çatışmalarda çok sayıda kişi öldü, 100"e yakın kişi de yaralandı, yaklaşık 3000 mahkûm silahlılar tarafından özgürlüklerine kavuşturuldu, 40"a yakın polis ve asker rehin alındı ve hükümet binası istila edildi. Ancak Doktor Mutemed, bu olayların bir halk ayaklanması olmadığı kanaati taşıyor. Saldırılar, devlette veya bölgede herhangi bir durumu değiştirecek tarzda saldırılar değil. Nitekim Rusya ve Özbekistan yayın organları da, düzeni koruma birimleri ve kanunların Andican"da ortaya çıkan olayları kontrol altına aldığını ilan ettiler.
RUSYA AYAKLANMALARA KARŞI
Rusya, Özbekistan"da çıkan ayaklanmalara hiç de olumlu bakmıyor. Rusya, bölgede menfaatlerine zarar verecek hiçbir İslâmi ayaklanmayı istemiyor.
Özbekistan İslâmi Hareketi"nin lideri ise Cuma günü yaptığı konuşmasında Rusya"nın harekete geçmesini, özellikle de Putin"in akan kanların durdurulması için girişimde bulunduğunu görmek istediklerini söylemişti. Mutemed, şu anda rehinlerin de aynı şeyi istediklerini, ancak hükümetin güven vermemesi dolayısıyla olayların şiddete dönüştüğünü belirtti.
AMERİKA KERİMOV"A DESTEK VERİYOR
Doktor Mutemed, Taşkent ve Amerika arasındaki ilişkilerin iyi olduğuna, Amerika"nın verdiği hükümlere en çok yardımı bölgede Özbekistan Cumhurbaşkanı İslâm Kerimov"un gösterdiğine dikkat çekti. Bunun en iyi delili ise Afganistan savaşını desteklemesi ve El Kaide örgütü üyelerini cezalandırması.
Ayrıca Özbekistan"ın Türkmenistan sınırı yakınındaki Karişi Elvakıa şehri civarında yer alan Han Abad bölgesinde Amerikan askeri üssü bulunuyor. Orta düzeyli bir üs olan Özbekistan Üssü"nde hava ve kara askerleri olmak üzere toplam 1000 asker yer alıyor. Mutemed, Özbekistan yönetiminin, hapishanelerde insan haklarını çiğnediğini, aynı zamanda normal hayatta da kanunsuzca istediğini yapan bir siyaset ortaya koyduğunu vurguladı.
Andican, Kırgızistan ve Özbekistan sınırında, geçmişte çatışmalara sahne olmuş Firgana Vadisi bölgesinde yer alıyor.
En son yaşanan olaylar üzerine, komşu Tacikistan ve Kazakistan Özbekistan ile sınırda güvenlik önlemlerini artırırken Kırgızistan sınırı tamamen kapattı. Özbekistan, 1991 yılında Sovyetler Birliği"nin parçalanmasından sonra bağımsızlığını ilan etti. Yaklaşık 25 milyon nüfüsunun % 89"unu Müslümanlar oluşturuyor. Buna karşın Özbekistan laik bir ülke olarak anılıyor.
Çeviri: Defne Bayrak
<a href="redirect.jsp?url=http://www.vakit.com.tr/detail.asp?id=9793" target="_blank">http://www.vakit.com.tr/detail.asp?id=9793</a>