Vaybee! Forum - Religion & Glauben

Batı kültürünün temellerini oluşturan bilginin analizinin sonucunda bir Helenizm (Yunani)-Hebraizm (Yahudi) kutupsallaşmasından bahsedilir. Helenizm, insan doğasının entelektüel yanına değer verir ve doğru düşünceyi, hakikati vurgularken Hebraizm ise, moral tarafa değer verir ve doğru davranışı vurgular. Aslında her ikisi de insanlığı mükemmele ulaştırmayı amaçlıyor ama izledikleri yol, çok farklı.
Peki tüm dünyanın batılılaşarak tek bir kültüre doğru yol aldığı günümüzde bu Helenizm-Hebraizm kutuplaşması ne durumda? Yaşadığımız ilginç çağda Helenik olan yanın Hebraik olana karşı ağırlık ve zafer kazandığını söyleyebiliriz. Tüm bilimsel ve akademik bilgi birikimi, esasen Helenik. Helenik bilgide yol almak insanlık için iyi olmasına iyi de, büyük anlatıların yıkılmasıyla birlikte artık "doğru düşünce" nosyonu da anlamını yitirmiş durumda. "Doğru düşünce" artık hemen hemen yalnızca teknolojiye aktarılabilen bilgi anlamına geliyor. Kendi sorumluluk alanı olan "hakikat" konusunda tam bir skandal yaşayan Helenizm, beklenileceği üzere, "doğru davranış" konusunun yanına bile yaklaşamıyor. "İyi hayat nedir?" sorusuyla kimse ilgilenmediği gibi, tek tek bireylerin "Ben kimim?", "Ne yapmalıyım?", "Nasıl bir yaşama yolu seçmeliyim?" sorularına verilecek cevapları zorunlu kılan varoluşsal seçimleri liberal piyasanın isterlerine terk edilmiş halde. Medya ve reklam sektörü, bizim yerimize bu sorulara bize göre cevaplar üretiyor. Tıpkı ithal demokrasiler gibi her şey paket halinde önümüze konuluyor. Bu kadar iyi ürünleri, bu kadar iyi servisten sonra, kullanmamak, çok ayıp!
Bu tabloya bazı düşünürler "modernliğin maneviyat krizi" adını veriyor. Anlatmaya çalıştığımız bilgi türlerine göre ise "modernliğin maneviyat krizi" dediğimiz şey, aslında Hebraik alandaki bilgi boşluğundan başka bir şey değil. Didinen birkaç düşünürü saymazsak, manevi boşluğun giderilmesi görevi, psikoloji profesyonellerine, spiritüel cemaat ve new age inanış gurularına, ruh sağlıkları kendilerinden menkul falcılara, büyücülere bırakılmış durumda. Onların çoğu da bu dünyada nasıl davranacağımıza değil de "öbür dünya"yı nasıl kazanacağımıza odaklamışlar dikkatlerini. Sanki içten içe hepimiz, nasılsa bu dünyanın iyi bir dünya olamayacağını, olabildiğince günümüzü gün ederek, tam bir önüne konanı tüketen hayat oburu olmamız gerektiğini kabul etmişiz gibi. Bazılarımız ise, hepimizi kuşatan bu temel yaşama ilkesine göre hayat sürerken bir fırsatını bulup "öbür dünya"yı da kazanmanın peşinde. Uyanıklıklarını seçilmişlik haline getiriverdiler mi tüm sorun çözülüyor.
Yalnızca biz sıradan faniler için değil, dünyamızın yönetiminde birinci dereceden söz sahibi olan karar alıcılar için de bu maneviyat krizi geçerli. Çoğu karar alıcı, "Ehh işte, her şeyi bulabileceğiniz pazar koşullarını sizin için yaratmaya çalışıyoruz. Bizden daha fazlasını beklemeyin. Eşitlik, adalet, dayanışma gibi eski dünyanın kavramları bizi ilgilendirmez" deyip kenara çekiliyor. Neo-con"lar gibi daha uyanık karar alıcılar ise, eylemlerine bir de "öbür dünya" için de bir şeyler yapma süsü veriyorlar. Onların eylemlerini desteklerseniz, hiç "iyi hayat" üstüne kafa yormadan cennetin anahtarını kazanabilirsiniz.
Neyse, sadede gelelim. Doğru davranışın ne olduğu konusunda kafamız ne çok karışık! Bu karışıklığı yalnızca zamanın ruhuna bağlayarak "N"apalım zaman kötü!" deyip geçebiliriz. Toplumsal bir felaketle, kamuoyunda infial yaratan bir olayla, alışılması güç bir yenilikle karşılaşınca, kolayca kullanabileceğimiz ruhsal hastalıkla soslanmış kalıp-yargılarımız da zulada kullanılmayı bekliyor zaten: "Ne günlere kaldık, oysa eskiden....", "Toplum olarak çıldırıyoruz", "Bu bizimkisine toplumsal şizofreniden başka ne denir!", "Yaşadığımız psikozun temelinde kötü yönetimler var" vs., vs...
Doğru davranış konusunda bu kadar kafamız karışıkken aşağıda anlatacağım doğrudan doğruya Hebraik bilginin kalbine yönelik bir ilginç olgu karşısında ne düşüneceğimizi ise gerçekten bilemiyorum.
Hazreti Musa"nın "On Emir"i yalnızca Musevilerce değil, doğru davranışa ilahi bir gerekçe bulunduğunu öne süren tüm Tek Tanrılı din inananlarınca sembolik bir öneme sahiptir. Yeryüzünde başıboş değilsinizdir; Yaratıcı"nızın sizden beklediği davranış ilkeleri vardır. İnananlar, tutum ve davranışlarını bu ilahi beklentiye göre biçimlendirmeye özen gösterirler. Musevilik, Kitaplı Tek Tanrılı dinlerin başında yer aldığından, "On Emir", üç aşağı beş yukarı, tüm inananların üzerinde kolayca ittifak edebilecekleri kutsallığa sahiptir. Asıl söyleyeceklerimize geçmeden önce, "On Emir"i tekrar etmemiz gerekiyor: 1) Benden başka Tanrı edinmeyin. 2) Putlara tapmayın. 3) Kafirlere inanmayın. 4) Dini günleri unutmayın. 5) Anne ve babanıza saygılı olun. 6) Öldürmeyin. 7) Zina yapmayın. 8) Çalmayın. 9) Komşularınıza karşı kötü niyet beslemeyin. 10) Tamahkar olmayın...
Evet, işte böyle. Geçenlerde bir İngiliz televizyonunun aklına bir şeytanlık gelmiş. İzleyicilerine "Sizin On Emir"iniz nedir acaba?" diye sorarak geniş bir anket yapmaya karar vermişler. Sonuçlar çok ilginç. Önem sırasına göre izleyicilerin on emiri şöyle sıralanmış: 1) Size nasıl davranılmasını istiyorsanız siz de başkalarına öyle davranın. 2) Yaptıklarınızın sorumluluğunu alın. 3) Öldürmeyin (ötenazi ve düşük hariç). 4) Dürüst olun. 5) Çalmayın (Kimseyi aç bırakmayın). 6) Çocuklarınıza bakın ve koruyun. 7) Çevreyi koruyun. 8) Güçsüzleri koruyun. 9) Şiddete başvurmayın. 10) Ailenizi koruyun. Ankette olup da sıraya girememiş bazı maddeler de var. Örneğin "Elinizden geleni yapın", "Keyifli bir hayat sürün", "Sahip olduklarınızın kıymetini bilin", "Kendinize karşı dürüst olun", "Ebeveyninize saygılı olun"...
Kimilerinize Tevrat"ın "On Emir"ine göre, anket sonucu çıkan "on emir" daha makul gelebilir; kiminiz için sıralamaya girememiş olan "emir"ler daha sempatik görünebilir, hatta bunların hiçbirine kulak asmayıp kendinize göre yeni bir "on emir" listesi yapabilirsiniz. Daha entelektüel olanlarınız bu olgudan yola çıkarak, ahlâkın zamana ve topluma göreceli oluşuyla ilgili müthiş (!) çıkarımlar üretmeye koyulabilir. "Ne olsa gider"in geçerli olduğu liberal-postmodern dünyada hepsine cevaz var. Fakat iki on emirin karşılaştırılması sonucunda görülmesini istediğim asıl şey, artık Kutsal On Emir"in en azından yedisinin yerinde yeller estiği ve Batılı insanın ciddi bir "Tanrı yoksunluğu" içinde olduğu...
Dünyamız bu halde. Sakın bana iyi mi kötü mü diye sormayın. Sizden saklıyor değilim, gerçekten bilmiyorum. Bir kere konuşabilmek için daha fazla bilgiye gereksinmemiz var. İngiliz televizyonunun biraz eğlence olsun diye yaptığı anketi, sosyal bilimcilerin önlerine koyup düşünmeleri, herkesin her şeyden konuştuğu bu dünyada, insanların aslında neye inanıp neye değer verdikleriyle ilgili kafa yorup bize anlatmaları gerekli.

Erol GÖKA