1. MARAŞ'TA ERMENİ MEZALİMİ
1908 Halep Vilayeti Salnamesi'ne göre Maraş merkezinde; 4 Ermeni, 3 Protestan, 2 Katolik, 1 Latin kilisesi ve 15 Hıristiyan mektebi, Zeytun'da (Süleymanlı) 6 kilise, 2 manastır, 1 gayri Müslim rüştiye ile 5 iptidai mektebi, Elbistan'da 3 kilise, Göksun'da 1 Ermeni kilisesi ile 4 Protestan mektebi bulunuyordu. Maraş merkezinin nüfusu 46557 Müslüman, 11180 Ermeni, 3567 Katolik olmak üzere toplam 67974 idi.
Osmanlı Devleti idaresi altında çok geniş din hürriyetinden istifade eden Ermeniler, 1453-1909 tarihleri arasında mutlu ve imtiyazlı biçimde yaşadılar. İçinde bulunduğu nimetin kıymetini anlamak istemeyen nankör, maceraperest, hayalci, iki yüzlü, ırkçı, hilekar, isyancı, yalancı, kurnaz, inatçı, fırsatçı, menfaati için her şeyi yapan Türk ve İslam düşmanı olan Ermeniler; ülkemizin çeşitli yerlerinde zaman zaman isyan ettiler. Bilhassa Rusya, Amerika ve Avrupa'nın Osmanlı Devleti aleyhinde yaptıkları siyasî propagandaların etkisi altında kalan Anadolu'daki Ermeniler arasında değişik yer ve tarihlerde ayaklanmalar başladı. 1862 de Zeytun'da, 1863 de Van'da ve 1865 de Çarsancak'ta ayaklanarak Osmanlı idaresine karşı olduklarını ortaya koydular.
Zeytun'da isyanın hazırlanmasında Maraş'taki Amerikan Koleji'nin ve Amerikalı misyonerlerin çok büyük etkisi oldu. Misyonerler, kaldıkları yarım asır boyunca burada binlerce dolar harcayarak Ermenileri Osmanlı aleyhine yönlendirdiler. Amerikalılar, 1868 de Maraş'a ilk defa konsolos tayin ettirerek faaliyetlerini daha da genişletme imkanı buldular.
II. Abdülhamit devrinde Türkiye'de dört yüz Amerikan eğitim kurumu bulunuyordu. Devletin bunlardan ruhsatsız faaliyette bulunanları kapatmak istemesi üzerine Amerikan Elçiliği, dört yüz eğitim kurumundan on kuruma izin verilmesini istedi. Bu istek üzerine on Amerikan eğitim kurumunun faaliyetlerine devam etmesine izin verildi. İzin verilenler arasında Maraş'ta İlahiyat Fakültesi, Amerikan Kız Koleji ve misyoner ikamet haneleri olmak üzere toplam üç kurum vardı. Yani Amerikan eğitim kurumlarının faaliyetlerine devam etmesine izin verilen on kurumdan üçü Maraş'ta idi. Nitekim bu gelişmelerden sonra Maraş'ta toplanan Amerikan misyonerlerinin sayısı hızla arttığı gibi eğitim ve misyonerlik faaliyetleri de yoğunlaştı.
Londra'da bulunan Ermeni örgütü Hınçak'ın amacı Osmanlı Devleti'nin içinde bulunan sözde Ermeni meselesinin varlığını Avrupa kamuoyuna duyurmak ve bu kamuoyunu Türkler aleyhinde kışkırtmaktı. Gerçekte ise Londra'da bulunan Hınçak Ermeni örgütü, tamamen İngilizlerin yönetimi, denetim ve desteği altında bulunuyor ve el altından siyasî bir araç olarak kullanıyordu.
Londra'da bulunan Hınçak Komitesi şubesinin başkanı Nazarbeg'in planladığı faaliyetler 1895 yılının ilk aylarında başladı. İsyan bölgesi olarak Zeytun seçildi. Bölgeye İngiltere'de bulunan Hınçak Komitesine Mensup bir propaganda ekibi gönderildi. Propaganda gurubu, bölge halkının silahlanmasını sağlarken silah ve paranın komite tarafından gönderileceğini, isyanın başlamasıyla birlikte İngiliz deniz kuvvetlerinin Mersin ve İskenderun limanlarını işgal edeceğini ve karaya asker çıkaracağını söyledi.
http://eskiweb.ksu.edu.tr/sites/erme..._mezalimi.html